فراورده های بتنی

بتن و فرآورده های بتنی از پر کاربردترین مصالح ساختمانی است. از ویژگی اصلی آن ارزان بودن و در دسترس بودن مواد اولیه می باشد. بتون اساسا ترکیبی از دو جزء سنگدانه و خمیر است. سنگدانه شامل ماسه، شن، یا خرده سنگ‌ها می‌باشد که تقریباً سه چهارم حجم بتون را تشکیل می‌دهند و خمیر شامل سیمان و آب می‌باشد که سنگدانه‌ها را بر اثر واکنش شیمیایی سیمان و آب به هم می‌چسباند و به صورت توده‌ای سنگی درمی‌آورد. کیفیت فراورده های بتنی تا حد زیادی به کیفیت خمیر سیمان وابسته است. 

 

فرآورده های بتنی
لوله های بتنی

 

فرآورده‌ های بتنی همچون واش بتون، دیوار پیش ساخته بتونی، نماهای جی آر سی ، تيرچه، بلوک بتنی، منهول و لوله بتني در صنعت ساختمان، برخي همچون سنگدال و نیو جرسی در راهسازی ها و برخی هم چون جدول بتنی و مبلمان بتونی در شهرسازی کاربرد دارند.

 

قيمت فراورده های بتنی

هزینه های مربوط به بتون ريزی در یک پروژه که از قیمت خريد بتن و حمل و نقل‌ آن تا هزینه های اجرايی فراورده های بتنی را شامل می شود، به شدت وابسته به میزان تجربه افراد خواهد بود. در حین اجرای پروژه فرآورده های بتنی جزئیاتی وجود دارد که در نظر گرفتن آن برای افراد تازه کار بسیار سخت است. مگر آن که چک لیست هایی دقیق در اختیار باشد که نه فقط مسائل فنی را پوشش دهد بلکه وضعیت جغرافیایی و مناسبات کاری منطقه را نیز در نظر بگیرد.

 

فرآورده های بتنی
تولید قطعات بتنی

 

مشخصات فرآورده های بتنی

از جمله مواردی که تولید کنندگان و مصرف‌کنندگان فراورده های بتنی می‌بایستی به آن‌ها توجه کنند در ادامه ذکر شده است.

 

کارایی فراورده های بتنی 

بتونی که بشود به راحتی آن را تولید، حمل، پخش و متراکم نمود، بدون این که یکنواختی خود را از دست دهد، کارایی بالایی دارد. عواملی نظیر اسلامپ ، مصالح مصرفی، مواد افزودنی و درجه حرارت در کارا بودن فرآورده های بتنی موثر است.

 

پایایی فرآورده های بتنی

به توانایی فراورده های بتنی برای مقابله با شرایط جوی، حملات شیمیایی، سایش و هرگونه فرآیند منجر به اضمحلال و تخریب بتون اطلاق می‌شود. بتون پایا در شرایط محیطی مورد نظر، شکل، حداقل کیفیت اولیه و قابلیت بهره‌برداری مورد نظر از فرآورده های بتونی را حفظ می‌کند.

 

فرآورده های بتنی
تولید صفحات پیش ساخته بتنی

 

مشخصات سیمان در فرآورده های بتنی

سیمان های مصرفی مورد استفاده در فراورده های بتنی را می توان به سه دسته سیمان پرتلند پنج گانه ، سیمان ویژه و سیمان پرتلند آمیخته دسته بندی نمود. سیمان های پرتلند پنج گانه شامل پرتلند معمولی، اصلاح شده، زود سخت شونده، حرارت زایی کم و مقاوم در برابر سولفات می باشند. سیمان های ویژه نیز خود به دو زیر گروه سیمان پرتلند سفید و سیمان پرتلند رنگی دسته بندی می شوند. سیمان های پرتلند آمیخته در تولید فرآورده های بتنی را نیز می توان به سه دسته پوزولانی (معمولی و ویژه)، روباره ای و سیمان بنایی تقسیم بندی نمود.

 

بتن
سیمان مورد استفاده در تولید فرآورده های بتنی

 

مشخصات سنگدانه در فراورده های بتنی

اندازه اسمی سنگدانه های مصرفی را بر اساس اندازه کوچکترین الکی که حداکثر ۱۰ درصد وزنی سنگدانه بر روی آن باقی بماند مشخص می کنند. بر این اساس سنگدانه های باقی مانده در فرآورده های بتنی بر روی الک شماره ۴ (ذرات بزرگتر از ۴/۷۵ میلی متر) را درشت دانه یا شن و ذرات عبوری از الک شماره ۴ را ریزدانه یا ماسه می نامند. نوعی از سنگ دانه ها نیز در فراورده های بتنی مورد استفاده قرار می گیرند که به آنها سنگدانه سبک گفته می شود. این نوع از سنگدانه ها به دو صورت مصنوعی و طبیعی ساخته شده و هم در فرآورده های بتنی سازه ای و هم در فراورده های بتنی غیر سازه ای قابل استفاده می باشند.

 

فرآورده های بتنی
سنگدانه های بتن

 

مشخصات آب در فرآورده های بتنی

مصرف آب در فرآورده های بتنی را می توان به سه بخش پیش از ساخت بتن، در حین ساخت بتن و پس از بتون ریزی تقسیم بندی نمود که به ترتیب به منظور شستشوی سنگدانه ها، به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده بتون و به منظور عمل آوری بتون مورد استفاده قرار می گیرد. حمل، نگهداری و ذخیره آب مصرفی در فراورده های بتنی باید به نحوی باشد که از ورود مواد مضر به درون آن جلوگیری شود. علاوه بر این باید عاری از هر گونه مواد آلی و رشد خزه نیز باشد.

 

فرآورده های بتنی
قطعات پیش ساخاته بتنی

 

مشخصات مواد افزودنی در فراورده های بتنی

مواد افزودنی فرآورده های بتنی موادی به صورت گرد (پودر) یا مایع می باشند که علاوه بر مواد اصلی بتن، در حین اختلاط به بتون و یا ملات اضافه می شوند. این مواد به دو دسته تک منظوره و دو منظوره تقسیم بندی می شوند. از مواد افزودنی تک منظوره برای دستیابی به اهدافی همچون کندگیری، تندگیری، کاهش جذب آب و ... استفاده می گردد. مواد افزودنی چند منظوره نیز دارای ویژگی هایی همچون کاهنده آب، روان کننده، کندگیر کننده، کاهنده آب، روان کننده و ... می باشند. در واقع مواد افزودنی فرآورده های بتنی چند منظوره دارای یک عملکرد اصلی و یک یا چند عملکرد جانبی می باشند.

 

فرآورده های بتنی
مواد افزودنی بتن

 

فرآورده های بتنی ویژه

فراورده های بتنی ویژه به بتون هایی گفته می شود که به منظور دستیابی به اهدافی همچون مقاومت بالا، افزایش دوام و ... با روش های ویژه و خاصی تولید می شوند. از جمله بتون های ویژه می توان به بتون پر مقاومت ، بتون الیافی ، بتون خود تراکم، بتون اصلاح شده با پلیمر، بتون سنگین و بتون سبک اشاره نمود.

 

فرآورده های بتنی
بتن پیش ساخته

 

اجرای بتن

گاهی در اجرای پروژه های عمرانی از بتن های تولید شده در کارخانه سیمان یا یک فضای بچینگ و کارگاهی مخصوص استفاده می گردد که به آن بتون آماده (Ready-mix concrete) می گویند. برای انتقال این نوع از فرآورده های بتنی به محل کار، از کامیون و یا میکسر استفاده می نمایند. از جمله مزایای فراورده های بتنی آماده می توان به اختلاط کامل و یکنواختی آن اشاره نمود. قیمت خریداری بتون آماده بیشتر از بتون معمولی ساخته شده در کارگاه است. اما در مقابل به دلیل کنترل بهتر کیفیت، مرغوب تر بوده و استفاده از آن در اجرای پروژه های عمرانی موجب کاهش مقدار سیمان مصرفی، کاهش هزینه های مربوط به ناظر بتون و نیز سازماندهی کارگاه بتنی می گردد. از این رو می توان گفت که استفاده از فرآورده های بتنی آماده دارای توجیه اقتصادی می باشد.

 

بتن
بتن ریزی

 

وسایل انتقال بتن

وسایل انتقال بتن باید امکان رساندن بتون به پای کار را طوری تامین کنند که مواد تشکیل دهنده جدا نشوند و حالت خمیری بتن، بین بتن‌ ریزی‌های متوالی از دست نرود. وسایل بتن ریزی برای فراورده های بتنی شامل موارد زیر هستند.

  • چرخ‌های دستی و دامپر
  • ناو شیبدار یا شوت شیبدار
  • تلمبه دستی بتن
  • باکت یا جام
  • کامیون مخلوط کن

 

فرآورده های بتنی
ویبراتور بتن

 

اجرای بتن در شرایط غیر متعارف

شرایط غیر متعارف به شرایطی از نظر محیطی و اقلیمی گفته می شود که موجب اثر نامطلوب بر خصوصیات و خواص فرآورده های بتنی و بتن تازه و همچنین بتون سخت شده می گردد. بتون ریزی در چنین شرایطی باید با تمهیدات و تدابیر مخصوصی انجام گردد. به طور مثال هرگاه دمای هوا بیشتر از ۳۰ درجه سلسیوس و رطوبت نسبی کمتر از ۷۰ در صد باشد شرایط هوای گرم صادق بوده و نیاز به تدابیر ویژه برای تولید فراورده های بتنی می باشد. هوای سرد نیز به شرایطی اطلاق می گردد که به مدت سه روز متوالی دمای متوسط هوا در شبانه روز کمتر از ۵ درجه سلسیوس باشد و یا دمای هوا برای بیشتر از نصف روز از ۱۰ درجه سلسیوس بیشتر نباشد. شایان ذکر است که به منظور در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی سرد، باید هر دو مورد ذکر شده در بالا در اجرای فرآورده های بتنی ، بر قرار باشد.

 

بتن
ماله بتن ریزی

 

اجرای سازه‌ های بتنی

برای اجرای فرآورده های بتنی از نوع سازه ها، قوانین و نکاتی وجود دارد که باید مورد توجه قرار بگیرند.

 

سقف‌های بتنی

سیستم های گوناگونی برای اجرای فراورده های بتنی از نوع سقف توسط طراحان و مجریان به کار برده می شود که می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود.

  • دال بتنی
  • سقف تیرچه بلوک
  • سقف کوبیاکس
  • سقف یوبوت
  • سقف مجوف
  • سقف پیش تنیده
  • سقف کامپوزیت
  • سقف عرشه فولادی
  • سقف روفیکس
  • سقف تیرچه کرومیت
  • سقف پیش ساخته

 

فرآورده های بتنی
بتن پیش ساخته

 

شمع‌های بتنی

شمع‌ها از اجزای شالوده عمیق هستند که بارهای وارده سازه را به زمین منتقل می‌کنند. شمع‌ها اجزای سازه‌ای قائم یا اندکی مایل هستند که ابعاد مقطع عرضی آن‌ها نسبت به طولشان کوچک است و متداول‌ترین نوع شالوده عمیق به شمار می‌روند که بارهای سطحی را به لایه‌های عمقی خاک منتقل می‌کنند. شمع‌ ها نوعی از فرآورده های بتنی هستند که می‌توانند از لحاظ سازه‌ای معمولی یا پیش‌تنیده و از لحاظ اجرایی به صورت پیش ساخته یا درجا باشند. 

 

فرآورده های بتنی
شمع بتنی

 

میلگرد و ضوابط میلگردگذاری در بتن

فراورده های بتنی در مقابل نیروهای فشاری، مقاومت قابل توجهی دارند اما به دلیل ماهیت شکنندگی، مقاومت آن ها در برابر نیروی کششی ناچیز است. با توجه به اینکه قطعات بتنی توامان تحت تاثیر انواع نیروهای فشاری، برشی و کششی قرار می‌گیرند، لازم است قطعات بتنی برای مقاومت کافی در مقابل نیروهای کششی و برشی، با عناصری مناسبی از جمله میلگرد مسلح گردند.

 

بتن
میلگردگذاری در بتن

 

هدف اصلی استفاده از میلگرد در بتون واگذاری نیروهای کششی بوجود آمده در بتن به میلگردهاست. تا بدین صورت از ترک خوردگی و در نهایت تخریب بتون تحت این نیروها جلوگیری شود. میلگرد ساده (میلگرد با رویه صاف) در فرآورده های بتنی فقط می‌توانند به عنوان میلگرد دورپیچ (خاموت) در سازه‌های بتنی به کار روند و استفاده از آن‌ها به عنوان میلگرد سازه‌ای غیر از مورد ذکر شده مجاز نیست.

 

مقاوم‌سازی سازه‌های بتنی

به منظور افزایش مقاومت فرآورده های بتنی در برابر نیرو های وارده از روش‌هاي مقاوم‌سازی بهره می گيرند. مقاوم سازی ساختمان تنها مختص سازه های قدیمی و فرسوده نمی‌باشد. بلکه دلایلی همچون خطاهای طراحی، تغييرات به وجود آمده در آیین نامه‌ها، مشکلات اجرایی، تغییر کاربری ساختمان و … نیاز به مقاوم سازی را در یک سازه فراهم می کند. پيش از اجراي طرح مقاوم‌سازی فرآورده های بتنی نياز است تا در مورد سازه بتنی مورد نظر اطلاعاتي بدست آورد. از جمله اين اطلاعات، مقاومت اجزای سازه‌ای فراورده های بتنی می باشد که از طريق آزمايش‌هاي مخرب و غير مخرب حاصل مي‌شوند.

 

بتن
آزمایش اسلامپ بتن

 

پس از اطلاع از مقاومت اجزای سازه‌ای و جزئيات اجرايی فراورده های بتنی ، يک يا چندين روش‌ زير برای مقاوم سازی سازه های بتنی می تواند پيشنهاد شود:

  • اجرای قاب سازه ‌جديد
  • احداث دیوار برشی جديد
  • استفاده از ژاکت بتنی
  • استفاده از ژاکت فولادی
  • استفاده از شاتکریت بتنی
  • اجراي سیستم‌های جاذب انرژی مانند اجراي ميراگر
  • استفاده از الیاف FRP

 

فرآورده های بتنی
تست مقاومت فرآورده بتن

 

پرداخت سطح بتون و عمل‌آوری فرآورده های بتنی

پرداخت فراورده های بتنی از جمله مراحل مهم در تهیه بتون می باشد که با هدف دستیابی به مقاومت سایشی بیشتر، کاهش نفوذ پذیری و تراز کردن سطح بتون انجام می شود. مراحل پرداخت سطح بتون عبارتند از مرحله شمشه یا تراز کردن، مرحله ماله کشی با ماله دسته بلند یا کوتاه (تی کشی)، ماله کشی و پرداخت نهایی. در پرداخت بتن باید توجه داشت که زمان توقف عملیات پرداخت پس از آب انداختن بتن می باشد.

 

فرآورده های بتنی
بتن سبک

 

نمونه برداری از بتن

نمونه برداری از بتن به منظور بررسی و تضمین کیفیت فرآورده های بتنی انجام می شود. مقصود از هر نمونه برداری تهیه حداقل دو آزمونه یکسان که در زمان و شرایط یکسان تولید و نگهداری شده اند، می باشد. در آزمایش های تعیین مقاومت فراورده های بتنی ، ملاک اختلاف بین مقاومت دو آزمونه می باشد. به طوری که اگر اختلاف بین مقاومت دو آزمونه کمتر از ۵ درصد میانگین آن دو باشد، متوسط مقاومت دو نمونه گزارش می گردد. اما در صورتی که اختلاف بین دو مقاومت از ۵ درصد میانگین مقاومت ها بیشتر باشد، نتیجه آزمون سوم تعیین کننده خواهد بود. شایان ذکر است که نمونه برداری از بتن مورد استفاده در تولید فرآورده های بتنی باید به صورت کاملا تصادفی انجام شده و نمونه ها باید درست پیش از ریختن و ترجیحا در محل نهایی مصرف برداشته شوند.

 

بتن
آزمایشات بتن

 

ضوابط و شرايط مجاز بودن عدم نمونه‌گيری از فرآورده بتنی

تحت برخی شرایط خاص عدم نمونه گیری از فراورده های بتنی مصرفی مجاز می باشد که این شرایط به شرح زیر است:

  • در صورتی که حجم کل بتون مصرفی از ۳۰ متر مکعب تجاوز ننماید.
  • در صورت تشخیص دستگاه نظارت، دلیلی برای رضایت بخش بودن کیفیت بتن مصرفی وجود داشته باشد. یکی از این دلایل سابقه استفاده از یک طرح مخلوط و یا سوابق مقاومت بتن های آماده استفاده شده در سایر پروژه ها می باشد. این حالت زمانی مجاز است که علاوه بر یکسان بودن رده بتون ها و نیز نسبت اختلاط آنها، فاصله بین دو بتون مزبور نیز بیشتر از ۳ ماه نگردد.

 

فرآورده های بتنی
نیوجرسی بتنی 

 

ارزيابی مقاومت فرآورده های بتنی

غالبا نگرانی سازندگان در ارزیابی فرآورده های بتنی ، پایین بودن میانگین مقاومت نمونه های گرفته شده می باشد. شما مهندسین و مالکین گرامی باید در نظر داشته باشید که میانگین نمونه ها باید از مقاومت مد نظر طراح سازه مقداری بیشتر باشد. این مقدار در مبحث نهم مقررات ملی برابر ۱.۵ مگاپاسکال می باشد. همچنین حداقل مقاومت هر سه نمونه گرفته شده باید از مقاومت طراحی بیشتر باشد.

 

فرآورده های بتنی
آزمایش مقاومت فرآورده بتنی

 

به منظور اطمينان از انطباق خواص و کيفيت فرآورده های بتنی و اجرای آن با استانداردهای و ضوابط مقررات ملی ساختمان نمونه گیری و انجام آزمایشات بتن در مرحله اجرا ضروری مي‌باشد، که تعدادی از آن ها در زیر آورده شده است.

  • آزمایش مقاومت بتون سخت شده
  • آزمایش سنجش بتون تازه
  • تعیین وزن مخصوص بتن
  • تعیین روانی بتن
  • آزمایش تعیین درصد هوای بتن تازه
  • تعیین مقاومت فشاری بتن
  • آزمایش های غیر مخرب بتن
  • آزمایش مغزه گیری بتن

 

فرآورده های بتنی
کول بتنی

 

ارزیابی مقاومت فرآورده های بتنی با طرح اختلاط بتن

طرح اختلاط بتن ، فرآیند تعیین نسبت اجزای بتن است. به نحوی که بتون تولید شده تا حد امکان مقرون به صرفه باشد و بتواند الزامات مورد نیاز را تامین کند. این الزامات معمولا، مقاومت فشاری، کارایی و دوام فرآورده های بتنی هستند. تعیین نسبت‌های اجزای بتون بر اساس روابط تجربی انجام می‌شود. طرح مخلوط به مفهوم فرآیندی است که طی آن ترکیب مناسب اجزای بتن، طبق مشخصات فنی فراورده های بتنی داده شده، تعیین می‌گردد. 

 

بتن
طرح اختلاط بتن

 

از جمله روش های طرح اختلاط بتن می توان به روش انگلیسی (BS)، آمریکایی (ACI)، آلمانی اشاره نمود. روش طرح اختلاط ایران بر گرفته از روش آلمانی بوده و در آن تطابق با استاندارد سنگدانه های بتن، آیین نامه بتن ایران و نیز ویژگی های سیمان پرتلند مد نظر قرار گرفته است. در صورت استفاده از این روش به منظور طرح اختلاط بتون های ویژه نیاز به ایجاد تغییرات و همچنین اعمال تمهیدات خاص می باشد. تهیه بتن مورد استفاده در فرآورده های بتنی به دو روش صورت می گيرد. تهیه بتون می‌تواند در محل کارگاه انجام گیرد و یا به صورت بتون آماده در کارخانه تولید و سپس با استفاده از ماشین آلات مخصوص به محل مورد نظر منتقل ‌شود.

 

بتن
تست UPV بتن

 

ضوابط عمومی بتون ریزی

ضوابط عمومی بتن ریزی فرآورده های بتنی به شرح زیر می باشد:

  • به منظور پیشگیری از جدایی دانه ها بر اثر جا به جایی مجدد، بتون باید تا حد ممکن نزدیک به محل نهایی خود ریخته شود.
  • از مصرف بتن هایی با اسلامپ کمتر از میزان مقرر خودداری نمود.
  • در بتون هایی که در معرض یخ زدگی و آب شدن های مکرر قرار می گیرند باید از مواد حباب زا استفاده کرد.
  • عملیات بتون ریزی فراورده های بتنی باید به صورت پیوسته و سریع انجام گردد.
  • به منظور راهیابی راحت بتون به فضاهای بین میلگردها، بتون باید در هنگام ریختن و جای دادن به حالت خمیری باقی بماند.

 

فرآورده های بتنی
فلاورباکس بتنی

 

ضوابط بتن‌ریزی مختص هر عضو سازه

اجرای بتون ریزی هر یک از اعضای سازه دارای ضوابط ویژه ای است که باید به آن توجه نمود. در بتون ریزی دال ها و سقف ها توجه به جهت بتون ریزی ، محموله های بتن ، نحوه تخلیه بتن و همچنین محل ختم بتون ریزی لازم و ضروری است. در بتون ریزی دیوارها، ستون ها و تیرهای اصلی نیز باید مواردی همچون میزان و سرعت بتون ریزی، لایه های بتون ریزی، ترتیب بتون ریزی و ارتفاع سقوط آزاد بتن را مورد توجه قرار داد.

 

ضوابط تراکم بتن حین بتن‌ ریزی

به منظور در بر گرفتن میلگردها و اقلام مدفون توسط بتون و همچنین پر نمودن قسمت های داخلی و به ویژه گوشه های قالب، بتون باید با استفاده از وسایل مناسب متراکم گردد. برای تراکم بتون در تولید فرآورده های بتنی از ویبراتور استفاده می گردد. بدین منظور ویبراتور باید به صورت قائم در لایه زیرین بتون که همچنان حالت خمیری دارد فرو برده شود. شایان ذکر است که تراکم بتن فراورده های بتنی باید پیش از شروع گیرش سیمان انجام شود.

 

ضوابط قالب‌بندی فرآورده های بتنی

از قالب بندی فرآورده های بتنی به منظور نگهداری بتن خیس و میلگرد در عملیات ساختمان سازی استفاده می گردد. در واقع قالب های فراورده های بتنی موجب نگهداری بتون تا رسیدن آن به مقاومت دلخواه شده و به آن شکل و اندازه دلخواه می دهند. به منظور قالب بندی اجزای بتنی از قالب بندی فلزی، قالب بندی چوبی و ... بهره می برند.

 

بتن
قالب بندی بتن

 

از قالب های چوبی در پروژه های با بتون ریزی محدود استفاده می شود. اما در پروژه های عظیم بتون ریزی به دلیل نیاز به استفاده مجدد از قالب ها، از قالب بندی فلزی استفاده می گردد. ضوابط اجرای قالب و قالب برداری شامل ضوابط اجرای قالب، ضوابط اجرای پایه های اطمینان، ضوابط برداشتن قالب ها، ضوابط زمان قالب برداری و نیز ضوابط برداشتن پایه های اطمینان می باشد.