قطعات آسانسور

آسانسور شامل بسیاری از قطعات و تجهیزات مکانیکی و الکتریکی است که هر کدام نقش خاصی در آسانسور دارند. بسیاری از قطعاتی که در آسانسور های داخل کشور به کار می روند، خارجی و وارداتی می باشند. عمدتا قطعات وارداتی آسانسور با توجه به کیفیت و مرغوبیت بالایی که دارند، دارای عمر طولانی تری بوده و قیمت آن ها نسبت به قطعات داخلی آسانسور ، بیش تر می باشد.

اما به طور کلی لازم است دقت کافی در انتخاب و خرید قطعات آسانسور لحاظ گردد، چرا که عملکرد و ایمنی آسانسور تابع کیفیت قطعات مصرفی می باشد. در ادامه، با توجه به گسترده بودن قطعات و اجزای آسانسور ، مهم ترین قطعات آسانسور و عملکرد آن ها تشریح می گردد.

قیمت قطعات آسانسور

با توجه به تنوع تجهیزات و قطعات آسانسور ، قیمت هر یک از این قطعات نظیر گاورنر ، پاراشوت ، کابین ، موتور ، ضربه گیر ، تابلو فرمان ، ریل ، سیم بکسل ، کفشک ، یوک ، تراول کابل ، فلکه هرزگرد و… بر حسب نوع آسانسور مورد نظر، تابع کیفیت متریال و نوع برند آن است.

گاورنر آسانسور (گاورنر)

یکی از قطعات مهم آسانسور ، گاورنر آن است. گاورنر آسانسور وسیله ای مکانیکی است که از طریق سیم بکسل یا زنجیر به سیستم ترمز ایمنی کابین (پاراشوت آسانسور) یا وزنه تعادل آسانسور (در صورت وجود) متصل می شود تا هنگام افزایش بیش از حد سرعت ، کابین آسانسور را قفل نموده و ضمن ارسال فرمان قطع برق موتور آسانسور ، سیستم ترمز ایمنی را فعال نماید.

گاورنر های آسانسور انواع مختلفی دارند که معمول ترین نوع این قطعات ، گاورنر با حرکت عمودی یا پاندولی (آونگی) و گاورنر سانتریفیوژی یا گاورنر گریز از مرکز می باشد. 

گاورنر پاندولی دارای اهرمی در قسمت میانی بوده و در دور محور آسانسور ، نوسان دارد و صرفا زمانی که آسانسور شتاب بیش تری بگیرد، نوسان اهرم بیش تر می شود و با تحریک میله محرک ، زبانه پایینی اهرم از طریق درگیری با چرخ آن، موجب متوقف شدن کابین آسانسور می گردد. لذا تا زمانی که سرعت آسانسور استاندارد و مطابق با سرعت اسمی آن است، حرکت پاندول ها به صورت نرمال بوده، اما زمانی که سرعت بیش تر از سرعت اسمی شود، تواتر حرکت اهرم ها زیاد شده و باعث پرتاب اهرم ها به سمت بیرون و قفل شدن کابین خواهد شد.

یکی از متداول ترین انواع گاورنر آسانسور ، مدل سانتریفیوژی می باشد. گاورنر سانتریفیوژی از یک بدنه اصلی تشکیل شده است که در آن یک چرخ دوار و یک اهرم به صورت افقی وجود دارد. همچنین درون این قطعات آسانسور یک سنسور الکتریکی تعبیه شده است و زمانی که سرعت حرکت کابین به بیش از مقدار تعیین شده برسد، اهرم مکانیکی درون قسمت فرورفتگی چرخ دوار قفل می شود. معمولا گاورنر در موتورخانه آسانسور و بر روی دال بتنی (بتن سقف چاه آسانسور) در نزدیکی محل شاسی موتور آسانسور ، نصب می گردد.

قطعات آسانسور (ضربه گیر)

ضربه گیر یا بافر آسانسور یکی دیگر از قطعات آسانسور است. این وسیله ای ارتجاعی برای جلوگیری از برخورد کنترل نشده کابین و یا وزنه تعادل به کف چاهک آسانسور به کار می رود. این قطعات لازم است به نحوی طراحی و انتخاب گردند که قسمتی از انرژی جنبشی کابین آسانسور را مستهلک کنند. باید توجه داشت که ضربه گیر ها ، برای متوقف کردن کابین به هنگام سقوط آزاد آن طراحی نشده اند.

اگر به هر دلیلی کابین آسانسور با سرعت بیش تر از سرعت اسمی آن به سمت انتهای چاه سقوط کند و سایر سیستم های ایمنی نیز عمل نکنند، ضربه گیر ها از شدت برخورد کابین می کاهند. از طرفی در صورت وجود تعمیرکار در انتهای چاهک آسانسور ، دچار صدمه و آسیب نمی گردد.

این قطعات آسانسور به طور عمده به دو نوع جذب کننده انرژی و مستهلک کننده انرژی تقسیم می شوند. به طوری که ضربه گیر های جذب کننده انرژی آسانسور ، برای سرعت های تا یک متر بر ثانیه ، با استفاده از فنر یا لاستیک فشرده ، انرژی را جذب می کنند. ضربه گیر های مستهلک کننده انرژی آسانسور نیز برای سرعت های بالاتر از یک متر بر ثانیه ، با استفاده از سیستم های ضربه گیر هیدرولیکی ، انرژی را از بین می برند.

قطعات آسانسور (تابلو فرمان)

یکی از مهم ترین قطعات و اجزای آسانسور ، تابلو کنترل یا تابلو برق آسانسور است، چراکه دستور‌های لازم از طریق مدار فرمان به موتور فرستاده می‌ شود و عملکرد موتور و مجموعه آسانسور ، وابسته به دستورات تابلو فرمان آن است. این قطعات آسانسور انواع مختلفی دارند و متداول ترین نوع آن ها شامل تابلو‌ فرمان های دو سرعته و تابلو فرمان های درایو دار می باشند.

در آسانسور‌ هایی که با تابلو کنترل دو سرعته کار می‌ کنند، از موتور‌ هایی استفاده می ‌شود که دارای دو سیم پیچ می باشند. لذا آسانسور در این سیستم قادر به حرکت در دو سرعت مختلف می باشد. نحوه عملکرد این نوع از آسانسور ها بدین صورت است که هنگام حرکت از حالت سکون، موتور با دور تند شروع به حرکت کرده و در زمان کوتاهی به سرعت مورد نظر (معمولا یک متر بر ثانیه) می‌ رسد. سپس هنگام نزدیک شدن به سطح طبقه مورد نظر، با تغییر دور موتور ، سرعت آسانسور کاهش یافته و به صفر می ‌رسد. بنابراین در این نوع از تابلو برق های آسانسور با تغییر سرعت ناگهانی موتور ، کابین آسانسور هنگام شروع به حرکت و توقف، جابجایی ‌های ناگهانی خواهد داشت.

درایو یا کنترلر دور موتور ، دستگاهی الکترونیکی است که می ‌تواند با تغییر سطح ولتاژ و فرکانس ، شرایط مطلوب جهت راه اندازی موتور‌ آسانسور را فراهم کند و قابلیت تغییر سرعت و گشتاور را در موتور ایجاد کند. لذا در تابلو فرمان درایو دار ، با تنظیم ولتاژ و فرکانس این امکان را ایجاد می ‌کنند تا موتور آسانسور به صورت ناگهانی از سرعت صفر به سرعت اسمی نرسد، بلکه با دور آهسته شروع به حرکت کرده و با افزایش تدریجی ولتاژ به سرعت اسمی خود برسد و کابین آسانسور دچار ضربه و تکان‌ های ناگهانی نگردد.

قطعات آسانسور (ریل)

کابین و قاب وزنه ، نیازمند سیستمی است که در مسیر تعیین شده به طور مناسب، جابجا گردد. ریل آسانسور یکی از قطعات آسانسور است که وظیفه‌ی هدایت کابین یا وزنه تعادل را بر عهده دارد. ریل مناسب برای کابین و وزنه تعادل آسانسور را بر حسب ظرفیت ، ارتفاع و سرعت آسانسور می ‌توان انتخاب نمود.

از طرفی ریل ها حساس ترین قطعات مکانیکی آسانسور هستند که دقت در حمل و نقل، نصب و نگهداری آن ها حائز اهمیت است. هر ریل آسانسور دارای مشخصات فنی و جدول ویژه ای است که پارامتر های ابعادی مقاطع ، خواص فیزیکی و … ریل را مشخص می سازد و چنانچه دقت کافی در مراحل پیش از نصب ریل آسانسور لحاظ نگردد، کیفیت حرکت آسانسور به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد.

زنجیره جبران آسانسور

یکی از قطعات مهم آسانسور ، رنجیر جبران آن است. در ساختمان های مرتفع هنگامی که کابین آسانسور در بالا ترین و یا پایین ترین طبقه قرار می گیرد، مجموع وزن سیم بکسل های آسانسور که مقدار قابل ملاحظه ای است به یک سمت فلکه کششی منتقل می شود. برای کنترل وزن متغیر طناب ، یک سیم بکسل یا زنجیر ، از تیر پایین یوک کابین به تیر پایین وزنه تعادل هم وزن سیم بکسل ها متصل می شود تا اضافه وزن به وجود آمده توسط سیم بکسل ها را جبران نماید، که این طناب ، زنجیر جبران آسانسور نامیده می شود.

قطعات آسانسور (کابین)

بخشی از سیستم آسانسور که کالا یا مسافران را در خود جای می‌ دهد، کابین آسانسور نامیده می ‌شود. در واقع کابین یکی از قطعات مکانیکی آسانسور و به عبارتی مهم ترین بخشی از آسانسور است که مسافرین با آن در ارتباط هستند. به همین سبب امنیت و زیبایی آن دو ، معیاری است که لازم است در طراحی کابین لحاظ گردد.

کابین آسانسور از سه بخش عمده شامل چارچوب (یوک)، سکو (محل استقرار مسافر یا بار)، دیواره‌ ها شامل سقف ، کف ، درب ، دیواره‌ های جانبی ، پوشش ‌های داخلی و تزئینات کابین آسانسور ، تشکیل شده است.

یوک آسانسور ، چارچوب فلزی کابین است که کل کابین را در بر می گیرد. به یوک کابین آسانسور ، قاب نگهدارنده کابین نیز گفته می شود. این قطعات آسانسور معمولا از فلز مقاومی ساخته شده و سایر تجهیزات و قطعات کابین آسانسور بعد از نصب به آن متصل می گردد.

در آسانسور تمام وزن کابین و مسافرین توسط یوک به سیم بکسل‌ ها و یا سیستم هیدرولیک منتقل می ‌شود. بنابراین علاوه بر اهمیت قدرت تحمل بار ، لازم است تنظیم بودن یوک جهت جلوگیری از انحراف کابین (خصوصا هنگام استفاده از کفشک‌ های غلطکی) مورد توجه قرار گیرد.

درب کابین آسانسور یکی از مهم ترین قطعات کابین است که عمدتا به صورت نیمه اتوماتیک و تمام اتوماتیک و در مدل های دو لته و سه لته ساخته می شود. درب کابین آسانسور وظیفه حفاظت از مسافرین و جلوگیری از برخورد آن ها با دیواره چاه به هنگام حرکت آسانسور را بر عهده دارد.

کف کابین یا به تعبیری سکوی کابین آسانسور نیز لازم است از مصالح مناسب به نحوی طراحی و اجرا گردد که به راحتی بتواند وزن مسافرین و بار را تحمل کند. به عبارتی سکوی کابین باید تا حدی بارگیری شود که بدون اعمال نیرو های زیاد به کفشک های راهنمای آن، در مرکز ثقل خود به صورت آویزان و معلق باقی بماند که این ویژگی به عنوان بالانس کردن در حالت سکون شناخته می شود.

قطعات آسانسور (سیم بکسل)

سیم بکسل یکی دیگر از قطعات آسانسور است. این طناب فولادی معمولا از طریق تاباندن تعدادی رشته سیم فلزی به دور یک هسته مفتولی شکل از جنس فولاد ، ساخته می شود. هسته مرکزی سیم بکسل ها قسمت اصلی آن ها بوده و تعیین کننده خواص خمشی آن ها می باشد. مغزی سیم بکسل می تواند از جنس پنبه ، کنف ، فولاد و یا پروپیلن باشد که با توجه به سایز و ضریب ایمنی آن، می توان از مغزی های متفاوت استفاده نمود.

قطعات آسانسور (کفشک)

کفشک یکی از قطعات مکانیکال آسانسور است که در هدایت قاب وزنه و کابین در امتداد ریل ها نقش مهمی را ایفا می کند. به عبارتی کفشک آسانسور در حرکت بدون لرزش و جابجایی کابین و وزنه در امتداد ریل ها موثر بوده و این امکان را برای کابین و قاب وزنه فراهم می کند تا به راحتی حرکت عمودی و بدون لرزشی داشته باشند. از طرفی، کفشک آسانسور در چهار طرف کابین و قاب وزنه (دو عدد پایین، دو عدد بالا) نصب می شود. همچنین این قطعات لازم است دارای کیفیت مناسب باشند، چراکه همواره همراه با کابین آسانسور در حرکت می باشند. انواع کفشک آسانسور با قیمت های متفاوت در بازار موجود می باشند اما متداول ترین نوع این قطعات آسانسور ، کفشک ثابت ، غلطکی و لغزشی است.

قطعات آسانسور (پاراشوت)

پاراشوت آسانسور ، جزء قطعات مکانیکی آسانسور است که عمدتا در قسمت زیرین یا بالای چهارچوب (یوک) کابین آسانسور و وزنه تعادل (در صورت وجود) قرار می گیرد و در مواقع اضطراری با افزایش غیر عادی سرعت ، فعال شده و سبب توقف کابین یا وزنه تعادل آسانسور (به وسیله قفل شدن کابین یا وزنه تعادل به ریل ها) می گردد.

قطعات آسانسور (موتور)

یکی از مهم ترین انتخاب ها در بین قطعات آسانسور ، انتخاب موتور مناسب است. البته انواع مختلفی از موتور های آسانسور بر حسب نوع سیستم محرک وجود دارد که موتور گیربکس ، موتور گیرلس و موتور هیدرولیک از رایج ترین انواع آن می باشند. 

در صورتی که نیروی محرکه ورودی از الکترو موتور به قرقره کششی از طریق یک چرخ دنده منتقل شود، موتور از نوع گیربکس دار می باشد. در موتور گیربکس آسانسور ، وجود چرخ‌ دنده باعث افزایش قدرت این موتور شده است. اما اگر نیروی محرکه الکترو موتور به صورت مستقیم به فلکه منتقل گردد، موتور آسانسور از نوع گیرلس می باشد. موتور گیرلس آسانسور با ولتاژ و فرکانس متغیر کار می کند.

از طرفی، در موتور گیرلس آسانسور به جهت حذف گیربکس از موتور ، ابعاد موتور کوچک تر می شود و این امکان را ایجاد می‌ کند تا موتور بتواند در چاه آسانسور نصب گردد. لذا در این سیستم نیازی به ساخت موتورخانه آسانسور نمی باشد. همچنین استفاده از موتور های بدون گیربکس موجب کاهش لرزش کابین آسانسور در حین حرکت شده و حتی مصرف برق را نیز کاهش می دهد. البته باید توجه نمود که قیمت موتور گیرلس آسانسور بیش تر از قیمت موتور گیربکس‌ آسانسور می ‌باشد.

موتور هیدرولیکی آسانسور نیز، پمپ روغن را به چرخش در می‌ آورد و باعث تولید فشار در جک هیدرولیک می‌ شود. از طرفی ظرفیت و سرعت آسانسور ، قطر و تعداد سیلندر های هیدرولیک و نحو‌ه‌ی اتصال جک از عوامل موثر در انتخاب نوع و توان موتور هیدرولیکی آسانسور می باشد.

قطعات آسانسور (تراول کابل)

تراول کابل یکی دیگر از قطعات آسانسور است. این قطعات ، نوعی کابل تخت می باشند که تابلو فرمان و کابین آسانسور را به یکدیگر مرتبط می سازند. اما از آن جایی که تراول کابل آسانسور همواره در حال حرکت می باشد، لازم است از جنسی مرغوب و مستحکم و با انعطاف پذیری بالا ساخته شود.

قطعات آسانسور (فلکه هرزگرد)

فلکه هرزگرد یکی از قطعات و اجزای مهم و اساسی در سیستم تعلیق آسانسور می باشد که برای انتقال قدرت و نیروی موتور به سیم بکسل آسانسور مورد استفاده قرار می گیرد.

اتصال سیم بکسل به مرکز کابین و مرکز وزنه تعادل از طریق فلکه گیربکس نیز امکان پذیر است که لازم است در این حالت از فلکه بسیار بزرگی که بر روی گیربکس قرار می گیرد، استفاده نمود که هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نخواهد بود و هم فضای زیادی را اشغال می کند.

سیستم اضافه بار

در برخی از آسانسور ها برای جلوگیری از اضافه بار ، حسگری را به شیوه های مختلف تعبیه می کنند تا هنگام سوار شدن مسافر یا گذاشتن بار بیش از ظرفیت پیش بینی شده در کابین آسانسور ، ضمن اعلام ، تا تخلیه بار اضافی از حرکت آسانسور جلوگیری شود.