پله فرار و پله اضطراری

پله فرار یا پله اضطراری به پلکانی گفته می شود که به منظور استفاده در مواقع اضطراری ، نصب و اجرا می گردد. پله فرار امکان دسترسی آسان تر در هنگام وقوع حوادثی همچون آتش سوزی را فراهم می نماید. راه پله اضطراری در خارج و یا داخل ساختمان قابل اجرا می باشد. بر اساس ضوابط پله فرار ، اجرای آن برای ساختمان های با بیشتر از چهار طبقه لازم و ضروری است. روند رو به رشد جمعیت جهان و افزایش ساخت و ساز ساختمان های بلند مرتبه ، لزوم نصب پله فرار را بیش از پیش نموده است.

لازم به ذکر است که از راه پله اصلی ساختمان نمی توان به عنوان پله فرار استفاده کرد. به عبارت دیگر پله فرار ، پله ای است که علاوه بر راه پله اصلی نصب و اجرا شده و ضوابط مخصوص به خود دارد. همان طور که پیشتر نیز ذکر گردید، پله فرار در داخل و یا خارج ساختمان اجرا می شود. معمولا در ساختمان های قدیمی، پله اضطراری در خارج ساختمان اجرا شده است. اما در ساختمان های جدید، غالبا در درون ساختمان اجرا می گردد.

قیمت بالابر ساختمانی                                                                                                                      بلوک هبلکس                                                                                        قیمت میلگرد ۲۲

اجرای راه پله اضطراری به ویژه در ساختمان های دارای بیشتر از چهار طبقه، الزامی می باشد. در مبحث سوم مقررات ملی ساختمان طبق ضوابط پله فرار بیان گردیده که اگر ارتفاع کف بالاترین طبقه از ۱۵ متر بیشتر باشد، ساختمان ضرورتا به دو پله خروج نیاز دارد. طبق این آئین نامه، دو راه خروج اضطراری در ساختمان می تواند شامل دو راه خروج داخلی یا دو راه خروج خارجی و یا اینکه یک راه خروج داخلی و یک راه خروج خارجی باشد. پله فرار به ویژه در ساختمان های بلند واقع در کوچه های باریک و یا مکان های با دسترسی سخت به منظور حضور ماشین های آتش نشانی، ضروری و لازم می باشد.

پله فرار برای اولین بار در کشور فرانسه اجرا شده و مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن به دلیل فواید استفاده از آن در مواقع اضطراری، رفته رفته در سایر کشورهای اروپایی نیز رواج یافت. اما متاسفانه در ایران همچنان اجرای این پله ها جدی گرفته نمی شود و یا اینکه بدون رعایت استانداردهای لازم طراحی و ساخته می شود. یکی از دلایل عدم اجرای پله فرار در ایران، مخالفت مالکان به دلیل افزایش هزینه و کاهش متراژ مفید ساختمان می باشد. عدم فرهنگ سازی مناسب از دیگر دلایل عدم اجرای پله اضطراری می باشد.

قیمت پله فرار

قیمت پله فرار در درجه اول به نوع متریال مورد استفاده در اجرای آن بستگی دارد. به طور قطع قیمت راه پله اضطراری بتنی با فلزی متفاوت خواهد بود. از دیگر عوامل موثر بر هزینه پله فرار می توان به تعداد طبقات و ارتفاع ساختمان اشاره نمود. با افزایش تعداد طبقات ساختمان مصالح بیشتری برای پله فرار نیاز بوده و هزینه ها افزایش می یابد.

ضوابط پله فرار

• ضوابط پله فرار تعیین می نماید که محل باید به گونه ای باشد که لزومی به عبور از میان آشپزخانه ها، انبارها، سرویس های بهداشتی، رختکن ها، فضاهای کاری، اتاق های خواب و فضاهای مشابهی که درهای آنها در معرض قفل شدن هستند، نباشد.
• بر اساس ضوابط پله فرار ، حداقل فاصله پله فرار از پنجره های مشرف باید به اندازه یک متر در نظر گرفته شود.
• درب پله فرار باید به طرف پله باز شده و بیرون بازشو باشد. همچنین این پله ها باید مرتبط با نزدیک ترین درب خروجی طراحی گردند.
• سازه پله فرار باید به گونه ای اجرا شود که کل سازه از پشت بام تا کف تراز خروجی مشرف به فضای آزاد (حیاط یا خیابان) باشد. همچنین بر اساس ضوابط پله فرار ، محل و وضعیت آن نیز باید به صورتی باشد که دسترسی کلیه واحدها بدان میسر گردد.
• به دلیل استحکام بیشتر فولاد، بهتر است که جنس سازه پله فرار از فولاد باشد.
• پله اضطراری باید به صورت رفت و برگشتی اجرا گردد و اجرای آن به صورت پیچ و دوار قابل تایید نمی باشد، مگر اینکه مطابق با شرایط ذکر شده در مبحث سوم مقررات ملی ساختمان باشد.
• پله های فرار باید به صورت مسقف اجرا گردند تا از ریزش برف و بارندگی مصون مانده و از لغزندگی و سقوط اشیاء جلوگیری به عمل آید. همچنین باید تمهیدات لازم برای جلوگیری از نفوذ شعله و دود به مسیرهای خروج به نحو مناسب و با توجه به کاربری، ابعاد و ارتفاع ساختمان پیش بینی گردد.
• پا خور تمام پله ها در راه پله اضطراری باید از یک جنس و غیر لغزنده باشد. همچنین به منظور جلوگیری از افزایش رعب و وحشت مردم، زیر پلکان باید بسته شود. ضوابط پله فرار کف پله های فرار باید با ورق آجدار با ضخامت ۳ میلی متر پوشانده شود. علاوه بر این به منظور پیشگیری از پرت شدن افراد به بیرون، دور تا دور پله های فرار باید با نرده حفظ گردد که ارتفاع این نرده ها باید حداقل به اندازه ۸۰ سانتی متر بوده و فاصله حفاظ داخلی (عمودی) از ۱۰ سانتی متر تجاوز ننماید.
• با توجه به ضوابط پله فرار ، در دو طرف این پله ها باید گاردهای محافظ با میله های عمودی و حداقل ارتفاع ۱۲۰ سانتی متر اجرا گردد.
• طبق ضوابط پله فرار ، در طراحی نقشه های تاسیسات برقی باید نیاز به روشنایی اضطراری در مسیر رمپ پله فرار را نیز مورد توجه قرار داد.
• نصب علائم خروج اضطراری و شماره های طبقات در محل های مناسب طبق نظر کارشناس مربوطه لازم و ضروری است.

اجزای پله اضطراری

پله فرار از قسمت های مختلفی تشکیل می گردد که به شرح زیر می باشند:

• ستون
• تیر
• شمشیری
• کف پله
• نرده و حفاظ

لازم به ذکر است که عرض پاخور پله در ساختمان های کوچک یا به عبارتی ساختمان هایی که ظرفیت پلکان آن کمتر از ۱۰ نفر در هر طبقه است، ۱۵۰ میلی متر می باشد. این در حالی است که عرض پاخور پله در ساختمان های استاندارد باید ۲۳۰ میلی متر باشد. بر اساس مبحث سوم مقررات ملی ، ساختمان استاندارد به ساختمانی گفته می شود که ظرفیت پلکان آن حداکثر ۲۰ نفر در هر طبقه است. علاوه بر این، جنس و شکل پاخور در تمام پله باید یکسان باشد. از دیگر مواردی که در اجرا و نصب پله اضطراری ضروری است، عدم لغزنده بودن کف پله می باشد. همچنین ارتفاع نرده باید حداقل به اندازه ۸۰ سانتی متر بوده و فاصله حفاظ داخلی از ۱۰ سانتی متر تجاوز نکند.

درب پله فرار

درب پله فرار باید به صورت بیرون بازشو باشد. درب پله فرار ضد حریق در برابر حرارت آتش مقاوم است. علاوه بر این از انتقال شعله های آتش جلوگیری می نماید. دیگر ویژگی درب پله فرار جلوگیری از پخش گاز در راه پله و به دنبال آن جلوگیری از خفگی می باشد. درب پله فرار در ابعاد خاصی تولید و عرضه می گردد، اما بنا به سفارش و درخواست مشتری در ابعاد مختلف قابل تولید است.

ابعاد پله فرار

• عرض در نظر گرفته شده برای پله ها، پاگردها و تمامی دسترسی های خروج باید در تمام طول مسیر به طور یکسان و حداقل به اندازه ۹۰ سانتی متر در نظر گرفته شود. همچنین شیب رمپ نیز نباید بیشتر از ۳۲ درجه باشد.
• ارتفاع پله فرار نباید بیشتر از ۱۸ سانتی متر بوده و کف آن نیز نباید کمتر از ۲۹ سانتی متر باشد.
• بر اساس ضوابط مبحث سوم مقررات ملی ساختمان (بند ۳-۱-۴-۵-۱) ، پله های فرار، اعتباری به عنوان خروجی اصولی ندارند و صرفا برای بناهای موجود و با تایید مقام قانونی مسئول مجاز خواهد بود. علاوه بر این در بند (۳-۱-۴-۵-۲) ذکر گردیده که پله های فرار در ساختمان های جدید به عنوان مسیر خروج و هیچ یک از اعضای آن قابل قبول نیست، اما استفاده از آن برای بناهای موجود طبق شرایط ویژه و با تایید مقام قانونی مسئول مجاز می باشد.

ابعاد پله فرار

*منظور از ساختمان کوچک ساختمانی است که ظرفیت پلکان آن کمتر از ۱۰ نفر در هر طبقه باشد.

**منظور از ساختمان استاندارد ساختمانی است که ظرفیت پلکان آن حداکثر ۲۰ نفر در هر طبقه باشد.

نکات طراحی و نصب پله اضطراری

برای پله فرار فلزی در خارج ساختمان ، باید به شیوه مناسبی از زنگ زدگی و خوردگی آن جلوگیری نمود. از پله های بتنی نیز می توان برای اجرای راه پله اضطراری استفاده کرد. البته پله فرار بتنی معمولا در داخل ساختمان اجرا می گردد. از دیگر مواردی که در طراحی و نصب پله فرار باید به آن توجه کرد، این است که حتی الامکان باید از اجرای پله گرد به عنوان پلکان فرار پرهیز نمود. بهتر است که پله اضطراری به صورت دوطرفه دارای پاگرد باشد.