قالب بندی فلزی

قالب بندی فلزی به منظور نگهداری بتن خیس و میلگرد در عملیات ساختمان سازی استفاده می شود. در واقع قالب ها موجب نگهداری بتن تا رسیدن آن به مقاومت دلخواه شده و به آن شکل و اندازه دلخواه می دهند. قالب های چوبی از دیگر انواع قالب می باشند که در پروژه های با بتن ریزی محدود قابل استفاده می باشند. اما در پروژه های عظیم بتن ریزی به دلیل نیاز به استفاده مجدد از قالب ها، از قالب بندی فلزی استفاده می گردد. از جمله مزایای انواع قالب فلزی بتن نسبت به قالب چوبی می توان به سرعت بیشتر اجرا، عمر زیاد، مقاومت در برابر احتراق، ایجاد سطحی صاف برای بتن قالب بندی شده و تمیز ماندن محیط کار اشاره نمود. از سوی دیگر وزن قالب فلزی بتن زیاد بوده و همچنین هزینه اولیه نسبتا زیادی دارند.

قیمت قالب بندی فلزی

قیمت قالب بندی فلزی با توجه به نوع قالب مورد استفاده (دایره ای یا مستطیلی) و محل اجرای قالب متفاوت می باشد. به طور مثال قیمت قالب بندی دیوار بتنی با قیمت قالب بندی فلزی فونداسیون متفاوت است. متراژ پروژه نیز در برآورد قیمت قالب بندی فلزی موثر است. هرچند نسبت به سایر قالب بندی ها، معمولا قیمت قالب بندی فلزی بیشتر است، اما در پروژه های با حجم کار زیاد و دارای تنوع سطوح و ابعاد کم، کاملا مقرون به صرفه می باشد. ضمن اینکه عمر بالای این قالب های فلزی ، قیمت قالب بندی فلزی را توجیه می نماید.

اجزای قالب فلزی بتن

اجزایی که در قالب بندی فلزی مورد استفاده قرار می گیرند به شرح زیر می باشند:

قالب های مدولار

این قالب ها عمدتا از فولاد ST37 ساخته می شوند.  عرض قالب های فلزی بتن مضربی از ۵ بوده و از ۱۰ سانتی متر تا ۵۰ سانتی متر می باشد. طول این قالب ها نیز ۱۰۰، ۱۵۰ و یا ۲۰۰ سانتی متر می باشد. 

کنج های مدولار

کنج های مدولار قالب بندی فلزی شامل دو نوع بیرونی و داخلی می باشند و به منظور اتصال قالب ها به یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرند. کنج های بیرونی غالبا برای ستون، دیوار و ... و کنج های داخلی معمولا برای دال های بتنی و دیوار استفاده می شوند.

نبشی پانچ شده قالب بندی فلزی

از نبشی پانچ قالب به منظور اتصال دو قالب عمود بر هم در قسمت خارجی بتن استفاده می گردد.

سولجر قالب بندی فلزی

از سولجرها در اجرای قالب بندی به صورت پشت بند عمودی در قالب دیوار و یا شمع های پشتیبان در دیوارهای دو طرفه، به منظور افزایش مقاومت پانل های قالب در برابر فشارهای جانبی بتن استفاده می گردد. شایان ذکر است که سولجرهای قالب بندی فلزی غالبا در سازه های مرتفع و بسیار سنگین با عرض بتن بیشتر از ۲۰ سانتی متر مورد استفاده قرار می گیرند.

بولت عصایی (گیره سولجر)

بولت های عصایی برای اتصال پشت بند افقی به سولجر استفاده می شوند.

سرجک های قابل رگلاژ

سرجک های قابل رگلاژ که در دو نوع تو خالی و تو پر می باشند به منظور تنظیم ارتفاع داربست های مدولار و همچنین مهار جانبی پشت لوله در دیوارهای یک طرفه استفاده می گردند. سرجک های قابل رگلاژ از سه قطعه بولت، ورق U شکل و مهره کلنگی ساخته می شوند.

پین و گوه

از پین و گوه برای اتصال قالب فلزی بتنی به یکدیگر استفاده می شود که متشکل از دو قطعه نری و مادگی می باشند.

مهره بولت خروسکی

مهره های بولت خروسکی از چدن نشکن ساخته شده و به منظور مهار بولت در قالب بندی فلزی استفاده می شوند.

میان بولت

میان بولت ها به منظور آب بند کردن دیوارهای بتنی یا مقاطع دیگر مورد استفاده قرار گرفته و در سه نوع چدنی، فلزی و پلاستیکی می باشند. پرکاربردترین میان بولت ها در اجرای قالب بندی فلزی ، میان بولت های چدنی می باشند که از چدن نشکن ساخته می شوند. میان بولت های فلزی که به آن میان بولت فنری نیز گفته می شود در دو نوع با تسمه و با میلگرد ساخته می شوند. میان بولت های پلاستیکی جدیدترین نوع میان بولت ها بوده و دارای مزایایی همچون صرفه اقتصادی می باشند. این میان بولت ها پس از بتن ریزی برای همیشه درون بتن باقی می مانند.

گیره قالب بندی فلزی

گیره در قالب بندی فلزی به منظور اتصال پشت بندها به بدنه قالب استفاده می گردد. شایان ذکر است که گیره های مورد استفاده در سه نوع بلند، متوسط و دو لوله می باشند. گیره های متوسط برای اتصال لوله پشت بند افقی به قالب بتنی و گیره های بلند به منظور اتصال پشت بند افقی و یا عمودی (قوطی) به قالب بتن استفاده می شوند. گیره دو لوله نیز به منظور اتصال دو لوله به یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد.

واشر دو لوله

واشر دو لوله از ورق های با ضخامت ۶ میلی متر ساخته شده و به منظور مهار بولت و اتصال به پشت بند دو لوله استفاده می شود.

واشر کاس

استفاده از واشر کاس در قالب بندی فلزی هنگامی لازم است که از سولجر به جای لوله های داربستی به عنوان پشت بند برای بستن دیوارهای بتنی استفاده گردد. در غیر این صورت باید از واشر دو لوله استفاده نمود.

مراحل اجرای قالب بندی فلزی

به طور کلی در عملیات قالب بندی فلزی در مرحله اول پس از تمیز نمودن قالب ها، تمامی قالب ها باید به منظور پیشگیری از چسبیدن قالب به بتن در هنگام قالب برداری، با استفاده از موادی همچون روغن چرب شوند. در ایران غالبا از روغن سوخته بدین منظور استفاده می گردد. پس از چرب نمودن قالب ها، باید با استفاده از اسپیسرها فاصله قالب تا میلگرد را حفظ نمود. پس از اطمینان از قرارگیری مناسب این اسپیسرها، در مرحله بعد قالب ها در محل های مناسب قرار داده شده و با اجزا و اتصالات مناسب پایدار می شوند. 

شایان ذکر است در مرحله اول از قالب بندی ستون، به منظور مشخص نمودن محل قرارگیری قالب، میلگردهایی در اطراف شبکه میلگرد ستون و در پایین ترین نقطه قرار داده می شود که به آن رامکا می گویند. همچنین پس از قالب بندی فلزی ستون، در صورتی که ابعاد آن بیشتر از ۵۰×۵۰ باشد باید از قیدهای لوله ای به منظور پیشگیری از تابیدگی ستون استفاده نمود.

پس از آن ستون ها باید شاقول شده و اقدام به بتن ریزی گردد. شاقول بودن ستون پس از عملیات بتن ریزی نیز باید بررسی شود، زیرا ممکن است در اثر فشار بتن قالب بندی ستون کمی ناشاقول گردد. همچنین قالب فلزی مورد نیاز برای قالب بندی ستون بر اساس شکل ستون (مربعی، مستطیلی و یا گرد) مشخص می گردد. به طور کلی می توان گفت توالی مراحل قالب بندی فلزی ستون شامل بستن رامکا، تمیز کردن قالب، روغن کاری قالب، بستن قالب و شاقول کردن آن می باشد.

قالب بندی فلزی فونداسیون

در قالب بندی فلزی فونداسیون باید توجه داشت که پیش از آغاز عملیات قالب بندی باید خطوط آکس بندی و حدود قالب فونداسیون در روی زمین خط کشی و میخ گذاری شود. علاوه بر این، از آنجایی که حجم بتن مصرفی و سرعت اجرای آن بالا می باشد باید با استفاده از میان بولت، اتصالات کابلی و کششی، پشت بندهای مورب و ... اقدام به پایدارسازی قالب و دفع نیروهای جانبی بتن و بالارانش نمود. استفاده از قالب بندی فلزی فونداسیون به دلیل استحکام بیشتر و همچنین شاقولی مناسب نسبت به سایر روش های قالب بندی معمول تر می باشد. قالب بندی فلزی فونداسیون غالبا در ساختمان های مرتفع با عمق زیاد پی و یا هنگامی که سطح قالب بندی فونداسیون کمتر است، استفاده می گردد.

به منظور قالب بندی تیرها نیز از قالب کف و قالب بدنه استفاده می شود. ابتدا قالب های کف اجرا شده که به منظور پایداری آنها از دستک تیر استفاده می گردد. برای نگهداری قالب ها در ارتفاع نیاز به شمع های مناسبی می باشد که فاصله آنها از هم باید با توجه به وزن قالب فلزی بتن ، وزن بتن و ... تعیین گردد.

نکات قالب بندی فلزی

قالب های مورد استفاده در قالب بندی فلزی باید به اندازه کافی مستحکم بوده و به گونه ای درزبندی شوند که از نشت شیره بتن جلوگیری به عمل آید. همچنین قالب های فلزی باید در برابر زنگ زدگی و اکسیداسیون محافظت شده و در جای خشک و دور از رطوبت نگهداری شوند. علاوه بر این همان طور که پیشتر نیز بیان گردید جدار قالب های فلزی بتن باید چرب شده تا ضمن جلوگیری از چسبیدن بتن به قالب از خراب شدن سطح بتن پس از عملیات قالب برداری پیشگیری گردد. عملیات قالب بندی باید به گونه ای انجام شود که از حرکت قالب ها از جای خود و همچنین حرکت اجزای قالب نسبت به یکدیگر جلوگیری شود. 

در قالب بندی فلزی ، اجرای پایه های اطمینان برای تیرهای با دهانه بیشتر از پنج متر، تیرهای کنسول به طول بیشتر از دو و نیم متر، دال های با دهانه بزرگتر از سه متر و دال های کنسول با طول بیشتر از یک و نیم متر لازم و ضروری است. همچنین باید توجه نمود که فاصله این پایه های اطمینان از یکدیگر در هر حال نباید بیشتر از سه متر باشد.

نکات قالب برداری

قالب های فلزی پس از عملیات قالب برداری باید به طور کامل تمیز شده و بتن های باقی مانده از روی سطوح این قالب ها پاک گردد. عملیات قالب برداری تنها زمانی مجاز است که بتن بتواند نیروهای وارده را تحمل کرده و تغییر شکل های آن کمتر از تغییر شکل های مجاز باشد. اما در صورتی که این قالب ها زودتر از زمان مورد نیاز باز شوند لازم است که تدابیری برای مراقبت بتن پس از قالب برداری اتخاذ گردد. حداقل زمان لازم برای قالب برداری با توجه به نوع قالب بندی و دمای مجاور سطح بتن متفاوت می باشد. 

به طوری که با افزایش دمای مجاور سطح بتن، حداقل زمان لازم برای قالب برداری کاهش می یابد. علاوه بر این نوع سیمان مصرفی نیز بر این زمان موثر است، بر این اساس در صورت استفاده از مواد کندگیرکننده، سیمان پرتلند نوع پنج یا سیمان های با روند کسب مقاومت مشابه، حداقل زمان مورد نیاز قالب برداری باید افزایش یابد. همچنین باید توجه نمود که عملیات قالب بردای و برداشتن پایه ها باید به صورت مرحله به مرحله و بدون اعمال ضربه انجام شود.