اجرای شاتکریت

اجرای شاتکریت به منظور تثبیت ، مقاوم سازی ، پایدارسازی و همچنین محافظت از سازه ها انجام می شود. شاتکریت به معنای پاشش بتن با فشار هوای فشرده و سرعت بالا بر روی سطح مورد نظر می باشد. از جمله مزایای شاتکریت پوشاندن سطوح ناهموار و حفره ها و در نتیجه ایجاد یک سطح صاف می باشد. از دیگر مزایای اجرای شاتکریت در پروژه های عمرانی عدم نیاز به قالب بندی و در نتیجه کاهش هزینه های مربوط به آن و همچنین تسریع در انجام عملیات می باشد. از شاتکریت دیوار در پروژه های عمرانی بسیاری همچون اجرای دیوار تری دی پنل ، احداث استخر ، دیوار حائل ، لاینینگ تونل ها و سدها ، ایجاد اشکال نامنظم و ... استفاده می گردد. شاتکریت به دو نوع شاتکریت تر (Wet Mix Shotcrete) و شاتکریت خشک (Dry Mix Shotcrete) دسته بندی می گردد.

قیمت اجرای شاتکریت دیوار

قیمت اجرای شاتکریت وابسته به روش اجرای آن از نظر خشک و یا تر بودن است. متراژ و حجم بتن مورد نیاز، عامل دیگر تاثیرگذار بر قیمت اجرای شاتکریت دیوار می باشد. دستمزد اجرای شاتکریت نیز در برآورد هزینه ها باید مدنظر قرار گیرد. به طور کلی برای متراژ مشخص، هزینه اجرای شاتکریت تک مرحله ای به ازای هر مترمربع، کمتر از هزینه اجرای شاتکریت دو مرحله ای می باشد. به دلیل تغییرات مداوم نرخ ارز و نیز نابسامانی بازار، باید پیش از آغاز به کار اقدام به استعلام قیمت شاتکریت بتن نمود.

اجرای شاتکریت خشک

فرآیند شاتکریت خشک شامل اختلاط سیمان و مصالح مرطوب به نسبت مورد نیاز پیش از انتقال آن به دستگاه شاتکریت می باشد. شایان ذکر است که حداکثر مقدار آبی که در مخلوط اولیه اضافه می گردد حدود ۵ درصد است. سپس مواد کاملا مخلوط شده در قیف دستگاه شاتکریت ریخته می شوند. در حین اجرای شاتکریت دیوار ، مخلوط تحت فشار هوای فشرده از قیف به نازل انتقال می یابد.

پس از انتقال مخلوط خشک به سر نازل ، آب تحت فشار زیاد به مخلوط اضافه می گردد. هنگام پاشش ، آب مخلوط خشک را مرطوب می نماید. بنابراین مخلوط بتن یا ملات مورد نظر با سرعت بیشتری بر روی سطح مورد نظر پاشیده می شود. مقدار آب اضافه شده به مخلوط شاتکریت خشک ، توسط اپراتور و شیر تعبیه شده بر روی دستگاه کنترل می گردد.

کاربرد شاتکریت خشک

در گذشته اجرای شاتکریت خشک به دلیل در دسترس تر بودن و ارزان تر بودن وسایل مورد نیاز و همچنین امکان حمل مواد خشک در مسافت های طولانی رایج تر از روش شاتکریت تر بوده است. شاتكريت خشک در مکان هایی که نیاز به فضای کمتری بوده و دسترسی به وسایل نقلیه محدودتر باشد، مورد استفاده قرار می گیرد. از شاتكريت خشک در کارهایی که مقاومت مکانیکی چندان مطرح نباشد همچون کارهای تعمیراتی و روکش های کمتر از ۱۰ سانتی متر استفاده می شود. از این رو می توان از روش شاتکریت خشک در سطح دیواره خاکی گودبرداری ، تعمیرات بتن ، آب بندی اولیه و ... استفاده نمود.

مزایای اجرای شاتکریت خشک

مزایای اجرای شاتکریت خشک به شرح زیر می باشد:

• دستگاه های شاتکریت خشک ارزان تر از شاتکریت تر است. از این رو هزینه اولیه سرمایه گذاری در روش شاتکریت خشک کمتر از روش تر می باشد.
• در بتن پاشی به صورت سر بالا، اجرای شاتکریت خشک آسان تر از روش تر بوده و ریزش مصالح نیز کمتر است.
• مقاومت اولیه آن برای آب بندی اولیه و پایدارسازی بالاست.
• در شاتكريت خشک امکان پمپ کردن طولانی تر نسبت به شاتکریت تر وجود دارد.
• از دیگر مزایای شاتکریت خشک نسبت به روش تر ، عدم محدودیت در حمل مصالح می باشد.
• تمیز کردن دستگاه شاتکریت دیوار در روش خشک آسان تر و ارزان تر از روش تر می باشد.
• در روش خشک شاتکریت دیوار ، بر خلاف روش تر محدودیت های طرح اختلاط کمتر است.
• استفاده از افزودنی های بتن همچون افزودنی های زودگیر کننده در روش خشک وجود دارد.

معایب اجرای شاتکریت خشک

معایب اجرای شاتکریت خشک به شرح زیر می باشد:

• برای کنترل مقدار آب اضافه شده به مخلوط در سر نازل ، نیاز به یک اپراتور با تجربه می باشد.
• نسبت آب به سیمان مخلوط بستگی به عملکرد اپراتور دارد. اضافه کردن آب بر سر نازل در روش شاتکریت خشک ممکن است موجب تغییر نسبت آب به سیمان و در نتیجه تغییر کیفیت بتن گردد.
• یکی از مهم ترین معایب روش خشک ایجاد گرد و غبار در هنگام پاشش مخلوط می باشد. از این رو اپراتور دستگاه حتما باید مجهز به ماسک و سایر تجهیزات ایمنی مورد نیاز باشد. ایجاد گرد و غبار زیاد به ویژه در فضاهای بسته زیر زمینی مشکلات فراوانی را ایجاد می نماید. از این رو بهتر است که در چنین فضاهایی از روش تر استفاده گردد.
• از دیگر معایب اجرای شاتکریت خشک دشواری در اضافه کردن مواد افزودنی می باشد.
• در مقایسه با روش تر ، شاتكريت خشک مقاومت فشاری کمتری دارد. زیرا در ساخت بتن آن از سنگدانه های درشت استفاده نمی گردد.
• در روش خشک به دلیل اضافه شدن آب در مرحله آخر این امکان وجود دارد که عملیات هیدراتاسیون به درستی انجام نگردد.
• از دیگر معایب روش شاتکریت خشک پرتی بیشتر مصالح (حدود ۱۵ تا ۳۵ درصد) به دلیل عدم چسبندگی مناسب ملات می باشد.
• استهلاک دستگاه شاتکریت خشک نسبت به دستگاه های مربوط به روش شاتکریت تر بیشتر است.

اجرای شاتکریت تر

در اجرای شاتکریت تر که به آن شاتکریت مرطوب نیز می گویند، مخلوط آماده بتن (شامل سیمان ، مصالح دانه ای ، آب و ...) به درون مخزن پمپ بتن ریخته شده و توسط نیروی باد از سر نازل بر روی سطح مورد نظر پاشیده می شود. در این روش شاتکریت دیوار ، نسبت آب به سیمان ثابت بوده و در بتن آماده لحاظ می گردد. اما در روش خشک آب در خروجی نازل به مخلوط بتن اضافه می گردد. به عبارتی در روش خشک ، سیمان و سایر مصالح مورد نیاز برای ساخت بتن با یکدیگر مخلوط شده و توسط کمپرسور هوا به سر نازل پاشش هدایت می شوند. آب نیز در خروجی به آن اضافه می شود.

از شاتکریت تر که در سال ۱۹۵۵ میلادی معرفی شد در کارهایی که مقاومت فشاری بالاتری مورد نیاز است استفاده می گردد. استفاده از شاتکریت تر در برای پروژه های با حجم بالا و پروژه هایی که امکان آماده سازی مخلوط بتن در نزدیکی دستگاه شاتکریت دیوار وجود داشته باشد متداول تر است.

انواع دستگاه شاتکریت تر

دستگاه شاتکریت تر که به آن ملات پاش یا دستگاه تر پاش نیز گفته می شود در دو نوع پیستونی و ماردونی مورد استفاده قرار می گیرد. این دسته بندی بر اساس مکانیزم عمل پمپ ملات صورت می پذیرد. دستگاه ماردونی که دستگاهی مناسب برای پاشش و انتقال مواد سیال و نیمه سیال می باشد به دلیل طراحی ساده این پمپ کاربری آسانی را برای مصرف کننده ایجاد می نماید. در این دستگاه غلتک مارپیچ به کمک موتور الکتریکی یا بنزینی حرکت کرده و این امر باعث انتقال ملات از درون باکت مخلوطی دستگاه به شیلنگ و سر نازل می گردد.

دستگاه های پیستونی توان اجرایی بالاتری نسبت به نوع ماردونی داشته و در ارتفاع های بالا امکان پاشش بیشتری را نسبت به دستگاه ماردونی فراهم می نمایند. همچنین در دستگاه پیستونی دانه بندی ماسه مصرفی ۸ و ۱۰ میلی متر است که بیشتر از دستگاه ماردونی می باشد. 

شایان ذکر است که دستگاه های شاتکریت تر در ظرفیت های متعددی موجود بوده و بسته به نوع پروژه مورد استفاده قرار می گیرند.

مزایا و معایب اجرای شاتکریت تر

در این روش معمولا نیاز به قالب بندی نبوده و این امر موجب کاهش هزینه های مربوط به قالب بندی می شود. علاوه بر این عدم نیاز به قالب بندی خود افزایش سرعت اجرا را در پی دارد. از مهم ترین مزایای اجرای شاتکریت تر این است که سنگدانه های مصرفی در این روش نسبت به شاتكريت خشک درشت بوده و از این رو بتن مقاومت بالاتری دارد. 

از دیگر مزایای شاتکریت تر چسبندگی بالا بین بتن و میلگرد می باشد. بر خلاف روش خشک شاتکریت موجب ایجاد گرد و غبار و مشکلات ناشی از آن نمی گردد. استهلاک کمتر قطعات دستگاه شاتکریت تر نسبت به شاتکریت خشک از دیگر مزیت های این روش می باشد. علاوه بر این میزان پرتی و هدر رفت مصالح در این روش کمتر از روش خشک است. در اجرای شاتکریت تر می توان از فیبرهای فولادی و پروپیلن در بتن استفاده نمود. 

استفاده از شاتکریت تر امکان اجرای یک مرحله ای دیوار با ضخامت های بیشتر (معمولا تا ۵۰ سانتی متر) و سقف با ضخامت ۲۰ سانتی متر را فراهم می نماید. همچنین اجرای اشکال مختلف منحنی ، مدور و غیر منظم با استفاده از اجرای شاتکریت تر امکان پذیر می گردد. 

در مقابل مزایای بیشمار شاتکریت تر این روش دارای معایبی نیز می باشند که عبارتند از محدودیت در مسافت حمل ، هزینه سرمایه گذاری اولیه بیشتر نسبت به روش خشک و حساسیت بالا نسبت به کیفیت مواد دانه بندی. علاوه بر این تمیز کردن لوله ها و دستگاه شاتکریت در روش تر سخت تر و پر هزینه تر از روش خشک می باشد.