تخریب دستی ساختمان

تخریب ساختمان به هر گونه عملیات جداسازی مصالح از ساختمان به منظور نوسازی، تعمیر، بازسازی و ... اطلاق می باشد. یکی از روش های تخریب ساختمان، تخریب توسط عوامل انسانی یا همان تخریب دستی ساختمان می باشد که توسط کارگران در قالب اکیپ تخریب و با استفاده از ابزارهایی همچون بیل، پتک، شیارزن، قلم و چکش، پیکور، دریل بتن کن و ... انجام می شود. روش تخریب دستی ساختمان غالبا در سازه های کوچک، مکان های تنگ و جاهایی که احتمال آسیب به ساختمان های مجاور بالاست مورد استفاده قرار می گیرد.

از مزیت های این روش کم بودن هزینه تخریب ساختمان و همچنین نیاز به تعداد کم نیروی کار می باشد. به علاوه در این روش امکان دسته بندی و جداسازی مصالح وجود دارد. اما از سوی دیگر تخریب دستی  ساختمان موجب کاهش سرعت تخریب گردیده و نیاز به نیروهای مجرب دارد.

هزینه تخریب دستی ساختمان

هزینه تخریب ساختمان به روش دستی وابسته به نوع ساختمان (بتنی، آجری و ...)، متراژ ساختمان، قدمت بنا، موقعیت پروژه و ... می باشد. به طوری که با افزایش متراژ ساختمان و کاهش قدمت بنا هزینه تخریب دستی ساختمان نیز افزایش می یابد. همچنین نوع ساختمان نیز بر هزینه تخریب تاثیرگذار است به گونه ای که هزینه تخریب ساختمان های بنایی کمتر از ساختمان های بتنی می باشد. به عبارت دیگر هرچه مقاومت و استحکام یک بنا افزایش یابد هزینه تخریب ساختمان نیز افزایش می یابد. شایان ذکر است که در برخی موارد اکیپ تخریب به جای دریافت هزینه تخریب ساختمان ، ضایعات حاصل از عملیات تخریب را دریافت می نمایند.

قوانین تخریب ساختمان

در روش تخریب دستی ساختمان ، عملیات تخریب از بالا به پایین انجام می شود. به منظور تخریب ساختمان در مرحله اول باید آب، برق و گاز ساختمان قطع گردد که به منظور تامین برق تجهیزاتی همچون بیل مکانیکی نیاز به دستگاه های دیزلی می باشد. پس از این مرحله باید اقدام به جمع آوری الحاقات ساختمان همچون کابل برق، شلنگ گاز و ... نمود. در مرحله بعد با برداشتن ایزوگام و سیمان پشت بام اقدام به سبک سازی ساختمان می گردد. سپس در، پنجره، شیشه و ... باز و جمع آوری شده و پس از آن عملیات تخریب ساختمان آغاز می شود. 

شایان ذکر است که به منظور منتقل نمودن نخاله های حاصل از تخریب دستی ساختمان به پایین سازه، سوراخ هایی در مرکز همه سقف ها ایجاد می شود، به طوری که همه این سوراخ ها با یکدیگر هم مرکز باشند.

تخریب دستی ساختمان به روش بالا به پایین

تخریب دستی ساختمان به روش بالا به پایین یکی از قدیمی ترین روش های تخریب ساختمان می باشد که همان طوری که از نام آن بر می آید از سقف ساختمان شروع شده و تا کف زمین ادامه می یابد. این روش غالبا در ساختمان های واقع در مناطق متراکم شهری با ارتفاع کمتر از ۲۰ متر مورد استفاده قرار می گیرد. عواملی همچون شرایط واقعی کارگاه، محدودیت ها و ... بر روی ترتیب مراحل این روش موثر است. 

اما به طور کلی می توان گفت که عملیات تخریب ساختمان از قسمت های پیش آمده آن آغاز شده و در نهایت به تخریب ستون ها ختم می گردد. توالی مراحل تخریب به روش بالا به پایین دستی پس از گرفتن مجوزهای مورد نیاز و قطع کلیه انشعابات همچون آب، برق، گاز و ... و سایر مواردی که پیشتر به آن اشاره گردید، به شرح زیر می باشد:

مرحله اول) در ابتدا و پیش از آغاز تخریب سازه های داخلی و ساختمان اصلی، باید تمام قسمت های پیش آمده ساختمان از جمله سایبان ها، ایوان ها و ... تخریب گردند. در صورت پیش آمدن این قسمت های ساختمان به سمت پیاده رو ها و یا خیابان ها لازم است که به منظور حفظ ایمنی، سکوهای محافظی زیر آنها قرار داده شود.

مرحله دوم) در مرحله بعد کف اتاق های تاسیسات همچون آسانسور، به صورت بالا به پایین و نسبت به سقف اصلی ساختمان تخریب می گردند. همچنین در صورت وجود مخازن آب در ارتفاعات نیز تخریب باید از بالا به پایین انجام گردد. 

مرحله سوم) در مرحله سوم از تخریب دستی ساختمان ، دال های کف ساختمان تخریب می گردد. بدین منظور عملیات تخریب از دهانه میانی آغاز شده و تا تیرهای تکیه گاهی ادامه می یابد. به منظور تخریب تیرهای کف در ابتدا تیرهای جلو آمده تخریب می گردند. پس از آن تیرهای ثانویه و در نهایت تیرهای اصلی کف تخریب می شوند.

مرحله چهارم) در مرحله آخر از عملیات تخریب، دیوارهای باربر و ستون های ساختمان تخریب می شوند. 

تجهیزات مورد نیاز در تخریب دستی ساختمان

مهم ترین تجهیزات مورد استفاده در عملیات تخریب دستی ساختمان به شرح زیر می باشند:

پتک: یکی از پرکاربردترین تجهیزات مورد استفاده در تخریب دستی ساختمان ، پتک می باشد که در واقع نوعی چکش متشکل از دسته و مضربه می باشد. شایان ذکر است که پتک ها دارای وزن های مختلفی می باشند که با توجه به نوع پروژه انتخاب می گردند. 

چکش های برقی: از این دستگاه به منظور تخریب سطوح غیر فلزی، دیوارها، سازه ها و ... استفاده می گردد. چکش های برقی نیز در وزن ها و قدرت های مختلف موجود بوده و با توجه به نیاز پروژه مورد استفاده قرار می گیرند. علاوه بر این، در انتخاب این دستگاه باید به تعداد ضربات در دقیقه، ضخامت قلم و ... نیز توجه نمود. 

کلنگ: به طور کلی کلنگ ها از یک سر فلزی و یک دسته تشکیل شده اند و در سه نوع کلنگ یک سر، کلنگ دو سر تیز و کلنگ یک سر تیز و یک سر پهن می باشند که با توجه به نیاز پروژه مورد استفاده قرار می گیرند.

شیارزن: در پروژه های کوچک و نیز به منظور برش مصالحی مانند گچ می توان از قلم و چکش برای ایجاد شیار استفاده نمود. اما در پروژه های بزرگتر و نیز تخریب مصالح مستحکم تر از دستگاه شیارزن استفاده می گردد. این دستگاه ضمن افزایش سرعت عملیات تخریب دستی ساختمان ، دارای قابلیت تنظیم پهنای برش و عمق نیز می باشد. همچنین نوع پیشرفته این دستگاه مجهز به دستگاه دمنده برای جمع آوری گرد و غبار ناشی از عملیات تخریب می باشد. 

دستگاه کرگیری: از این دستگاه علاوه بر سوراخ نمودن دیوار، به منظور برش آن و تخریب بتن نیز استفاده می گردد. در انتخاب دستگاه کرگیری باید به مواردی همچون توان و سرعت دستگاه، قطر مته و ... توجه نمود.

نکات عملیات تخریب دستی ساختمان

پیش از آغاز تخریب ساختمان باید از کلیه قسمت های ساختمان بازدید شده و در صورت وجود خطر ریزش، این قسمت های ساختمان توسط حائل، ستون های موقتی و ... مهار گردند. همچنین به منظور جلوگیری از وقوع خطرات احتمالی لازم است که مناطق خطر توسط علائم هشدار دهنده به طور کامل محصور گردند. علاوه بر این به جز راه عبور و مرور نیروهای کار، سایر راه ها باید مسدود شوند.

 از دیگر مواردی که در تخریب دستی ساختمان باید بدان توجه نمود محصور نمودن و یا پوشاندن کلیه پرتگاه ها و دهانه های کف طبقات می باشد. تنها دهانه هایی که به منظور انتقال نخاله ها و ضایعات و همچنین تجهیزات مورد نیاز تخریب تعبیه شده اند، می توانند به صورت محصور نشده باقی بمانند. همین طور که پیشتر نیز بیان گردید کلیه شیشه های ساختمان نیز باید پیش از آغاز عملیات تخریب در آورده شوند.

در عملیات تخریب باید توجه داشت که از تخریب قسمت هایی که موجب ریزش ناگهانی قسمت های دیگر ساختمان می گردد جلوگیری شود. قسمت های در حال تخریب نیز نباید در شرایط ناپایدار قرار گیرند. نخاله ها و ضایعات حاصل از تخریب دستی ساختمان باید به صورت مرحله ای و به موقع به محل مناسبی انتقال داده شده و از تلنبار شدن آنها جلوگیری به عمل آید. زیرا در غیر این صورت ضمن ایجاد مزاحمت در اجرای عملیات تخریب، موجب به خطر افتادن استحکام طبقات پایین تر می گردد.

همچنین میخ های موجود در تیرها و تخته ها بلافاصله پس از تخریب آنها باید به درون چوب کوبیده و یا اینکه کشیده شوند. در ضمن باید توجه نمود که پرتاب نخاله ها به صورت سقوط آزاد به خارج ساختمان مجاز نمی باشد. به منظور خارج نمودن این نخاله ها و ضایعات می توان از کانال های چوبی و یا فلزی استفاده نمود که چنانچه شیب این کانال ها بیشتر از ۴۵ درجه باشد لازم به مسدود نمودن آنها از چهار طرف می باشد. 

در حین عملیات تخریب، به منظور جلوگیری از پخش شدن گرد و غبار حاصل از عملیات تخریب باید از پاشش آب استفاده نمود. همچنین به منظور جلوگیری از سقوط مصالح بر روی اکیپ تخریب، لازم است که راهروهای سرپوشیده ای در محل ورود و خروج کارگران به ساختمان ساخته شود.

برای خراب کردن دیوارهای فاقد استحکام کافی، تخریب دودکش های بلند، برج ها و سازه های مشابه در روش تخریب دستی ساختمان ، باید از داربست استفاده نمود. سکوهای داربست به تناسب تخریب سازه ها به تدریج پایین آورده می شوند. در واقع  همواره باید محل استقرار نیروهای کار پایین تر از نقاط بالایی سازه باشد، به گونه ای که این اختلاف ارتفاع بیشتر از ۱/۵ متر و کمتر از ۰/۵ متر نگردد. ضمنا برای دیوارهایی که نسبت ارتفاع به ضخامت آنها بیشتر از بیست و دو باشد باید از مهار جانبی استفاده نمود. 

در تخریب دیوارهای ساختمان باید توجه نمود که تخریب دیوارهایی که برای نگهداری خاک زمین و یا ساختمان های مجاور ساخته شده اند تنها زمانی مجاز است که ساختمان مورد نظر از طریق شمع کوبی و یا سپرکوبی محافظت شده باشد. همچنین در حین تخریب دیوار با اعمال نیروهای فشاری، همه نیروهای کار باید از مناطق ریزش دور بمانند.