آینه کاری سنتی

هنر آینه کاری سنتی ایرانی در بسیاری از بناهای معماری دوره زندیه، صفویه و قاجار به چشم می خورد. آینه کاری دکوراتیو اغلب در کاخ ها و بناهای فاخر به چشم می خورد و به نوعی تزئین تجملاتی محسوب می شده است. آینه کاری سنتی در منزل بر روی دیوار، سقف و ستون رایج بوده است. در گذشته آینه هایی که در هنر آینه کاری استفاده می شده توسط تاجران از ونیز به ایران وارد می شده که در حمل و نقل و به دلیل نبود امکانات جهت حفاظت آینه ها، در راه شکسته می شده است، به همین دلیل هنرمندان ایرانی روشی را ابداع کردند که با در کنار هم قرار دادن برش های قطعات شکسته آینه طرح هایی را به وجود آورند که به آن آینه کاری سنتی ایرانی می گویند.

 امروزه آینه کاری سنتی در منزل در فضاهای پذیرایی، اتاق خواب، راهرو و … و در رستوران های سنتی، مساجد و آرامگاه ها به کار گرفته می شود. به طور کلی در فضاهایی که نور کافی ندارند، می توان با آینه کاری منزل باعث درخشش فضا شد. در این مطلب به انواع طرح ها و روش های آینه کاری پرداخته شده است.

قیمت آینه کاری سنتی در منزل

هزینه آینه کاری سنتی در منزل به دلیل اجرای دستی در تمامی مراحل از طراحی و برش تا نصب آینه ها بر روی سطح، دستمزد بالایی دارد. برش و پیاده کردن طرح بر روی آینه در آینه کاری مدرن توسط دستگاه انجام می شود و فقط نصب آن دستی است. بنابراین دستمزد اجرای پایین تری در مقایسه با اینه کاری سنتی دارد.

تفاوت آینه کاری سنتی و مدرن

تفاوت هایی در محل کاربرد و نحوه اجرای آینه کاری سنتی ایرانی و مدرن وجود دارد که در ادامه مطلب به آنها پرداخته شده است.

• آینه کاری سنتی در منزل با تکه های آینه اجرا می شود. مسلما چنین قطعات کوچکی جنبه کاربردی ندارد، یعنی در محل هایی که نیاز به دیده شدن واضح تصویر در آینه هست، کاربرد ندارد و صرفا جنبه تزئینی دارد. از تفاوت های اینه کاری سنتی این است که تصویری واضح از فضا منعکس نمی کند، بنابراین در فضاهایی مانند پذیرایی مسئله انتقال احساس ناخوشایند در مهمانان به واسطه انعکاس تصویر در آینه کاری سنتی حل می شود. حال آنکه یکی از اهداف اصلی آینه کاری مدرن این است که با انعکاس تصاویر واضح روبرو و خطای دید به افزایش ابعاد فضا کمک کند.

• آینه کاری سنتی با قطعات کوچک چندسانتی متری انجام می شود که برش های آنها توسط دست انجام می شود، آینه کاری مدرن توسط دستگاه های برش و تراش انجام می شود و قطعات بزرگتری دارند.
• در آینه کاری سنتی ایرانی نقوش اسلیمی و هندسی طراحی و اجرا می شوند.

در ادامه به فضاها و سطوحی که آینه کاری سنتی در منزل در آن ها رواج دارد، اشاره شده است.

آینه کاری سنتی پذیرایی

پذیرایی در خانه های ایرانی یکی از فضاهایی است که بیشترین تزئینات را دارد. بنابراین یکی از بهترین فضاها برای استفاده از آینه کاری منزل است. آینه کاری سنتی در پذیرایی عموما بر روی کادربندی دیوارها، ستون های وسط فضا، بر روی سقف یا دیوار همراه با گچ بری اجرا می شود.

آینه کاری سنتی ستون

ستون ها عناصری سازه ای در فضا هستند، اما به عنوان عناصر تعریف کننده فضا مطرح هستند. انعکاس، شکست نور و درخشندگی آینه کاری سنتی در منزل بر روی ستون ها به دلایل مختلف اعم از سبک سازی بصری فضا، باعث بهبود کیفیت فضا شود. همان طور که پیشتر اشاره شد، در این مورد شاید این سوال پیش بیاید که استفاده از آینه در ارتفاع دید اشخاص در حالت نشسته احساس خوشایندی به افراد به ویژه مهمانان ندهد. اما اینه کاری سنتی به دلیل استفاده از قطعات کوچک آینه تصویری واضح بر روی سطوح ایجاد نمی کند، بنابراین این مشکل در اینه کاری سنتی پیش نمی آید.

طرح های هنر آینه کاری سنتی

آینه کاری سنتی مانند هر هنر دیگر شامل انواع طرح ها در ترکیب با سایر هنرهاست. در این بخش از مطلب به اینه کاری سنتی ایران که در آثار معماری به چشم می خورد و در گذشته رواج داشته است، پرداخته شده است.

آینه کاری گره چینی

یکی از طرح های آینه کاری سنتی ایرانی گره چینی است، گره ها نقوش هندسی هستند که با اصول هندسی خاص و با ترسیم خطوط مستقیم و قوس و اتصال آنها به هم شکل می گیرد. در معماری ایرانی گره ها در طرح های اکثر تزئینات ساختمان ها از جمله، کاشی کاری، معرق کاری با چوب و گچ بری و ... به چشم می خورد.

آینه کاری نقوش اسلیمی

نقوش اسلیمی در واقع نقوشی هستند که با خطوط منحنی انتزاعی از طبیعت، گیاهان و پیچک هستند. نقوش اسلیمی در آینه کاری سنتی به دلیل داشتن خطوط منحنی، در مرحله پیاده کردن طرح بر روی آینه و برش قطعات سختی های خود را دارد. در آینه کاری های دوره قاجار نقوش اسلیمی در آینه کاری های بناها دیده می شود. اغلب این نوع طرح ها در ترکیب با هنرهای تزئینی دیگر مانند گچ بری و یا چوب است.

آینه کاری پوشاننده کل سطح

آینه کاری سنتی در منزل همان طور که اشاره شد، با تکنیک های مختلف اجرا می شده است. یکی از این تکنیک ها آینه کاری پوشاننده کل سطح است که کل دیوار با قطعات آینه برش خورده با نقوش هندسی پوشانده می شود.

آینه کاری سنتی روی گچ

از دیگر تکنیک های رایج آینه کاری سنتی که در کاخ ها و باغ های دوره قاجار استفاده می شده است، ترکیب آینه کاری با گچ بری های برجسته است که در سقف بناهای ایرانی کاربرد بسیار داشته است.

آینه کاری سنتی روی آینه

یکی دیگر از روش های آینه کاری سنتی در منزل بدین ترتیب است که بر روی آینه ای با سطح نسبتا وسیع آینه کاری هندسی نیز انجام می شود.

آینه کاری سنتی همراه نقاشی و تزئینات چوبی

آینه کاری سنتی نفیس همراه با نقاشی و تزئینات چوبی در دیوار و سقف نارنجستان شیراز به چشم می خورد که گره های اسلیمی در سقف و گره اسلیمی طرح گل و گلدان در دیوار به کار گرفته شده است.

آینه کاری مقرنس

از دیگر سطوحی که در معماری ایران از تزئینات آینه کاری استفاده شده است، مقرنس ها هستند که اغلب در بناهای مذهبی به کار گرفته می شود. علاوه بر این، استفاده از آینه کاری حجمی در سرستون ها نیز رایج است.

نورپردازی آینه کاری سنتی ایران

در نورپردازی فضاهایی که آینه کاری سنتی شده است باید نهایت دقت را داشت، زیرا انعکاس نور در این فضاها بسیار زیاد است و افراط در نورپردازی باعث آلودگی نوری فضا و خیرگی چشم ساکنین آن فضا می شود.

مراحل کار آینه کاری سنتی

• انتقال طرح بر روی قطعات : طرح مورد نظر توسط هنرمند آماده می شود. سپس کاغذ طراحی شده سوزنی شده و بر روی سطح کار گذاشته می شود که روی آن گرده زنی می شود. نقوش اسلیمی یا هندسی روی انواع آینه های رنگی انتقال داده می شود.

• برش قطعات: طرح ها پس از اندازه گذاری بر روی آینه به وسیله الماس آینه بر، برش داده می شود. ضخامت مطلوب آینه جهت آینه کاری 1 میلیمتر است، اما ضخامت 2 میلیمتر نیز قابل قبول است. در اغلب آینه کاری ها از آینه های بلژیکی استفاده می شود. 

پس از برش بر روی میز کار، ابتدا قطعات برش خورده طرح مانند پازل کنار هم گذاشته می شود تا از درست بودن اندازه ها اطمینان حاصل شود. 

• چسباندن قطعات: در نهایت قطعات آینه با استفاده از چسبی که از ترکیب گچ، سریش و چسب چوب به وسیله کاردک بر روی دیوار چسبانده می شود.

ابزار کار آینه کاری سنتی

همان طور که اشاره شد، آینه کاری سنتی به صورت دستی انجام می شود. بنابراین ابزار و لوازمی جهت اندازه زدن و برش و چسباندن آینه ها نیاز است. این ابزار عبارتند از:

• چسب چوب، سریش و گچ نرم جهت تهیه چسب آینه
• کاردک
• الماس آینه بر  جهت برش قطعات
• خط کش
• قلم جهت طراحی بر روی آینه
• میزکار برای زیر دست