طراحی پارک

امروزه فضاهای شهری به خصوص پارک ها به عنوان بخش مهمی از فضاهای عمومی به حساب می آیند زیرا این مکان ها علاوه بر جنب و جوش بخشیدن به فضاهای شهری و زیباتر کردن چهره محله، مکان مهمی برای حضور اجتماعی مردم و ایجاد تعامل برای آن ها است. بنابراین طراحی پارک شهری یکی از مهم ترین اقداماتی است که برای ایجاد فضاهای اجتماعی شهروندان باید انجام شود. توجه به معیار ها و فاکتورهای طراحی پارک و فضای سبز به طراحان کمک می کند تا فضایی با کیفیت و مطلوب را برای شهروندان به وجود بیاورند. طراحی باغ و پارک باید به گونه ای باشد که برای همه گروه های سنی مناسب بوده و استاندارد های طراحی پارک برای همه ساکنین محله از افراد مسن تا کودکان رعایت شود.

هزینه طراحی پارک 

برای محاسبه هزینه طراحی پارک وفضای سبز باید مواردی را در نظر داشت. مهم ترین آن ها نوع طراحی است. انواع طراحی پارک شهری از ساده ترین تا پیچیده ترین انواع آن وجود دارد. انواع پیچیده می توانند به صورت مدولار و با طرح های مختلف اجرا شوند. نوع گیاهان به کار رفته برای طراحی فضای سبز که قیمت های مختلفی را شامل می شوند نیز در تعیین هزینه طراحی پارک شهری موثر هستند. نوع مبلمان، کفسازی ها و ... هزینه های مختلفی را برای طراحی باغ و پارک به وجود می آورند.

مراحل طراحی پارک و فضای سبز

برای طراحی پارک و فضای سبز باید مراحل مختلفی را طی نمود تا به بهترین شکل انجام شود. اصولا پارک ها از اجزای مختلفی تشکیل شده اند مانند فضاهای سبز، مبلمان، تجهیزات کفپوش با وسایل بازی که همگی آن ها ضوابط و اصولی دارد که به آن ها توجه شود. در ادامه به صورت جزئی و مرحله به مرحله مراحل طراحی پارک و فضای سبز بررسی می شود.

آنالیز سایت در طراحی باغ و پارک

در این بخش از طراحی پارک و فضای سبز باید موقعیت سایت مشخص شود و کاربری های زمین های اطراف را نیز باید در نظر گرفت. سپس توپوگرافی و شیب زمین باید مشخص شود. در مراحل بعدی باید به شناخت و آنالیز موارد زیر پرداخته شود.

بررسی آب های سطحی

در مرحله بعدی طراحی پارک شهری باید زهکشی ها انجام شده و آب های سطحی داخل سایت شناسایی شوند. شناخت پوشش گیاهی منطقه و آشنایی با گیاهانی که امکان رشد در ناحیه طراحی پارک شهری را دارند، یکی دیگر از عوامل موثر بر شیوه طراحی پارک است. 

بررسی شرایط اقلیمی

بررسی شرایط اقلیمی مانند نوع بارش ها، مقدار آن ها و شدتشان، میزان تابش نور خورشید، جهت تابش آفتاب، جهت وزش باد و زمان آن در طول سال، تشخیص و مکان یابی الگوهای سایه در فصل های مختلف و ... همگی جزو مراحل اولیه پروسه طراحی پارک و فضای سبز هستند.

بررسی معماری منطقه

بررسی معماری منطقه به جهت طراحی پارک شهری یکی دیگر از مراحل بسیار مهم طراحی باغ و فضای سبز است. در این مرحله باید بعد از مشخص شدن کاربری های زمین ها و ساختمان های اطراف، ارتفاع ساختمان ها، نوع نماسازی و متریال آن ها، تراکم منطقه و ... به طراحی پارک متناسب با اطلاعات به دست آمده پرداخته شود.

موارد باقی مانده کلی مانند بررسی نیازهای محلی، کاربری زمین برای تاسیسات شهری، عناصر فرهنگی و مکان یابی محل های پر سر و صدا و تشخیص فضاهای بیرونی سایت و مانند آن نیز برای طراحی پارک و فضای سبز الزامی است.

برداشت نیاز های مالک جهت طراحی پارک

بعد از برداشت و آنالیز سایت طراحی پارک شهری باید به بررسی نیاز های مالک سایت و در خواست های کارفرما پرداخته شود. برنامه ریز یا طراح پارک باید اهداف مالک پروژه را حتما در طراحی باغ و پارک لحاظ کند. این اهداف می توانند علایق شخصی مانند کاشت گل و گیاه به خصوص یا موارد این چنینی باشند. موارد کلی که باید برای برداشت نیاز های مالک در نظر گرفته شود در ادامه ذکر شده اند.

• نوع فراوانی زمان های مصرف و تعداد مصرف کنندگان که بر طراحی پارک و فضای سبز موثر هستند.
• نحوه باغبانی و گلگاری مانند نوع خاصی از گیاه یا شیوه هرس به خصوصی برای درختان که باید در طراحی باغ و پارک در نظر داشت.

کاربری های ایده آل برای طراحی پارک

مرحله بعدی طراحی پارک و فضای سبز ، بررسی کاربری ها است. پارک ها می توانند کاربری هایی مانند طراحی فضای سبز، فضای بازی کودکان و فضایی مخصوص دستگاه های ورزشی برای بزرگسالان را داشته باشند. جایگذاری این فضاها در کنار یکدیگر و نوع ارتباط آن ها نیز مورد بعدی است که برای طراحی پارک و فضای سبز باید مورد بررسی قرار داد. دسترسی های سایت به این کاربری ها عامل بسیار مهمی است. به عنوان مثال دسترسی اصلی پارک به سمت زمین بازی کودکان نباید از سمت خیابان یا ماشین رو باشد. 

نقشه های مفهومی طراحی پارک

در این مرحله طراح باید نقشه های کلی و مفهومی پروژه را تحویل کارفرما بدهد تا بررسی های اولیه صورت گرفته و تا حدی کلیت پروژه مشخص شود. در نقشه های فاز یک و کاسپچوال ورودی ها، دسترسی ها، فضاهای سبز و مبلمان و ... مشخص شوند. در کل سه نوع نقشه بر اساس کاربری های سایت مشخص می شود تا نقشه ها تایید اولیه شده و برای ادامه روند طراحی پارک و فضای سبز آماده شود. 

نقشه های مرجع

نقشه های مرجع نقشه هایی در سطح وسیع هستند که برای طراحی و ایجاد نقشه های کاربری زمین طراحی می شوند. این نقشه ها می توانند شامل نقشه های توپوگرافی، نقشه خطرات سیل یا عمق سنجی و ... باشند.

نقشه های شماتیک

نقشه های شماتیک برای بیان اطلاعات جزئی تر سایت مورد استفاده قرار می گیرند. این نقشه های می توانند نقشه های محدوده ارتفاعی یا نقشه های کاربری زمین، اجتماعات گیاهی و خاک و ... باشند که برای طراحی پارک شهری مورد استفاده قرار می گیرند.

طرح اولیه طراحی باغ و پارک

در طرح اولیه که پس از تایید طرح های مفهومی تهیه شده است، نوع گیاهان، جنس کفسازی ها، مصالح به کار برده شده در طراحی و ... مشخص می شود.

طرح نهایی طراحی پارک و فضای سبز

در طرح نهایی تمامی ایرادات برطرف شده و طرح تصویب نهایی می شود. در نقشه های نهایی تمامی جزئیات شامل حصارکشی ها، راه ها، پرسپکتیو ها و نماهای مختلف همگی مشخص شده اند.

ارائه نقشه های اجرایی طراحی پارک

نقشه های اجرایی آخرین مرحله از مراحل طراحی پارک و فضای سبز است. در نقشه اجرایی شیب بندی ها، جزئیات ساختمانی، مشخصات گیاهان و ... مشخص می باشند.

سلسله مراتب طراحی پارک شهری

طراحی پارک شهری بر اساس مقیاس های مختلف به 4 گروه اصلی تقسیم می شوند.

• طراحی پارک و فضای سبز شهری در مقیاس همسایگی: وسعت کمتر از ۵۰۰۰ متر- مساحت حوزه ۳۱۴۰۰ ، متوسط جمعیت حوزه ۲۴۰۰ نفر
• طراحی باغ و پارک در مقیاس محله: وسعت از ۵۰۰۰ متر تا ۵۰۰۰۰- مساحت حوزه ۳۱۴۰۰ ، متوسط جمعیت حوزه ۲۴۰۰ نفر
• طراحی پارک در مقیاس شهری: وسعت کمتر از ۵۰۰۰۰ متر تا ۱۰۰۰۰۰- مساحت حوزه ۱۲ کیلومتر مربع ، متوسط جمعیت حوزه ۹۶۰۰ نفر
• طراحی پارک و فضای سبز در مقیاس منطقه: وسعت کمتر از ۱۰۰۰۰۰ متر تا ۲۰۰۰۰۰- مساحت حوزه (بیش از) ۳۰ کیلومتر ، متوسط جمعیت حوزه ۴۰۰۰۰۰ نفر

طراحی گیاهان پارک

به طور کلی فضای پارک را می توان به دو دسته ی فضاهای سبز و فضاهای سخت تقسیم کرد. عناصر سخت در پارک شامل کف سازی ها، فضاهای بازی و ورزش، عناصر تزئینی و معماری و همچنین مبلمان پارک است. فضاهای سبز نیز شامل گل کاری ها، چمن کاری و درخت کاری ها است. فضای سبز و فضای سخت پارک هر دو به گونه ای مکمل یکدیگر هستند و باید از لحاظ فرم و عملکرد، متناسب با گروه سنی که از پارک استفاده می کنند، عمل کنند. گیاهان مورد استفاده در پارک بهتر است از نوع همیشه سبز باشند تا هزینه های نگهداری گیاهان و گلکاری ها، به حداقل کاهش یابد. 

طراحی پارک کودک

کودکان قشر حساس و آسیب پذیر جامعه هستند و در عین حال آن ها با شرایط و روحیات خود تاثیر گذار ترین هم هستند. کودکان در سنین مختلف شرایط های متفاوتی برای حفاظت، یادگیری و آموزش، روحیات کنجکاوانه و … را برای محیط اطراف تعریف میکنند و اینکه جایی باشد تا بتواند کودکان را با هر نوع از روحیات و هر سطح انرژی سرگرم کند بسیار حائز اهمیت است. در اینجا پارک ها که محلی برای تفریح و رشد شخصیت کودکان است در درجه اول اهمیت قرار می گیرد. طراحی پارک کودکان اصول و شرایطی دارد که باید به بهترین شکل رعایت شود.

فضای آزاد برای کودکان بسیار مناسب است چرا که بازی در فضای باز ، سیستم ایمنی کودکان را بهبود بخشیده، فعالیت جسمانی آنان را ارتقاء داده، تخیل و خلاقیتشان را برانگیخته و از همه مهم تر، هنگام بازی که تمام حواسشان را به کار می گیرند، به آنان حس سرزندگی می بخشد. استفاده از مبلمان شهری که مناسب با سن کودکان باشد، هم چنین رنگ و مقیاس مبلمان مانند نیمکت ها، کفسازی ها و … باید در طراحی پارک و فضای سبز کودک رعایت شود. کفسازی ها باید نرم باشند تا در صورت زمین خوردن کودکان، به آن ها آسیب جدی وارد نشود.

نکات مهم در طراحی پارک

پنج نکته مهم و معتبر در هر پروژه وجود دارد که طراحان پارک می توانند با توسعه دادن آن ها در طراحی پارک موفق خواهند بود.

• اطمینان از قابل عبور بودن
• ارتقای ورزش
• ایجاد هدف در منظر
• در نظر گرفتن یک کافه
• توجه به نیازهای محله