طراحی و برنامه ‌ریزی حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی

از زمان های اولیه، حمل و نقل برای اهداف مختلفی مطرح بوده است و پیشرفت های گسترده در زمینه های مختلف بر پیچیدگی طراحی و برنامه ‌ریزی حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی افزوده و این مساله را تبدیل به یک عامل بسیار مهم در پیشرفت جوامع کرده است. کشورها با توجه به امکاناتی که در اختیار دارند همواره تلاش برای افزایش دانش فنی و فراهم کردن تسهیلاتی برای دستیابی به شبکه هایی با ظرفیت کافی و باکیفیت می کنند. از اهداف برنامه ریزی حمل و نقل، بهبود امکانات فعلی و یا ارائه طرحی مناسب برای آینده است که عوامل مختلفی در این زمینه تاثیر دارند.

حمل و نقل در فرهنگ لغات به معنی جابه جایی از مکانی به مکان دیگر معنی شده و طراحی و برنامه ‌ریزی حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی را می توان کاربرد ریاضیات و آمار برای جا به جایی مسافران و کالاها با استفاده بهینه از مواد و انرژی های موجود در طبیعت معرفی کرد.

طراحی و برنامه ‌ریزی حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی جنبه های مختلفی دارد که در یک طبقه بندی کلی می توان آن را به سه دسته زیرساخت ها، وسایل نقلیه و بهره برداری تقسیم نمود.

زیرساخت شامل شبکه های حمل و نقل “جاده ها، خطوط راه آهن، راه های هوایی، راه های آبی، خطوط لوله مواد” مورد استفاده و همچنین گره ها یا پایانه ها ” مانند فرودگاه ها، ایستگاه های راه آهن، ایستگاه اتوبوس، بنادر و وسایل نقلیه ای که عموماً در شبکه ها حرکت می کنند، همچنین بهره برداری ، شامل فعالیتهایی است که کنترل سیستم را انجام می دهند.”مانند چراغ راهنمایی و شیب سنج ها.”

هدف از طراحی و برنامه ‌ریزی حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی كوتاه مدت یا میان مدت بدست آوردن حداكثر ظرفیت و یا بهره برداری بهینه از تجهیزات موجود می باشد.

برنامه ریزی بلند مدت در طراحی و برنامه ‌ریزی حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی مسائل پیچیده بدنبال دارد. دارای هزینه مالی زیاد و همراه با ساخت و سازهای بزرگ و گسترده است. پیامدهای آن اجتماع، محیط زیست و اقتصاد جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد.

حمل و نقل برون شهری

عبارت است از عبور و مرور و جابجایی انسان و کالا بین یک شهر و نقطه‌ یا نقاطی خارج از حومه آن. انواع راه های برون شهری عبارت است  از: آزادراه ، راه اصلی چهار خطه (بزرگراه)، راه اصلی عریض، راه اصلی معمولی و راه های فرعی و روستایی است.

حمل و نقل درون شهری

با هدف دسترسی بین کاربری های مختلف در محدوده یک شهر، کار عبور و مرور و جابجایی انسان ها و کالا بین این فضاهای انطباق یافته (کاربری ها) را بر عهده دارد. حمل و نقل شهری فقط جابجایی مردم و کالاها داخل شهرهاست. ترکیب بخش خصوصی و عمومی از مهم ترین مشخصات سیستم حمل و نقل شهری است.

حمل و نقل زمینی از جمله ابتدائی ترین  و با قدمت ترین روش های حمل و نقل  محسوب می شود که به دو دسته ی حمل و نقل ریلی و جاده ای تقسیم بندی می شود.

امروزه با توجه به گسترش و رشد فعالیت های اقتصادی و اجتماعی در ایران و جهان و به تبع آن لزوم جابجایی سریع مردم، کالا و خدمات در نتیجه افزایش روزافزون تقاضا، بخش حمل و نقل هوایی را یک ضرورت اجتناب ناپذیر ساخته است. از طرفی، ایجاد و گسترش فرودگاه ها نیز نیازمند فضای قابل توجهی در مجاورت شهرها بوده که این امر مستلزم برنامه ریزی و سرمایه گذاری مناسب می باشد. در عین حال تولید سفرهای هوایی از طریق فرودگاه های مختلف متاثر از عوامل گوناگون خواهد بود.