طراحی مجتمع خدماتی بین راهی

طراحی مجتمع خدماتی بین راهی از اهمیت زیادی برخوردار است. با گذشت سالیان متمادی و پیشرفت تکنولوژی ارتباطات و ساخت هواپیماهای سریع السیر، هنوز هم جاده از جایگاه بالایی برخوردار است. به طوری که راه های هر کشور به منزله شریان و شاهرگ های حیاتی آن به حساب می آید و باعث توسعه و بهبود اقتصادی می شوند. در این راستا یکی از با اهمیت ترین مباحث، بحث طراحی مجتمع خدماتی بین راهی است. این مجتمع ها در زمره ی عناصر ضروری زیر ساخت های حمل و نقل جاده ای هستند. هدف این مجتمع ها، تامین نیازهای اساسی مسافرین نظیر استراحت، تفریح، رفع خستگی و سوختگیری با توجه به میزان تقاضا است. اگرچه هر یک از این خدمات را در مکان های مجزا نیز می توان ارائه نمود، اما بنا به ایجاد آسایش خاطر استفاده کنندگان، امکان ایجاد فعالیت اقتصادی، کارایی بیشتر و همچنین کاهش اختلال در جریان ترافیک، بهتر است این خدمات در یک محل متمرکز شوند.

خدمات ارائه شده در مجتمع های خدماتی بین راهی

مجموعه بین راهی شامل تسهیلالت عمومی نزدیک بزرگراه ها یا آزاد راه ها است. این مجموعه ها شامل رستوران، جایگاه سوخت گیری و محل توقف، جهت ارائه خدمات به رانندگان و مسافرین است. اما این مجموعه ها در روند توسعه خود جایگاهی فراتر یافته و به مجموعه هایی چند منظوره با هدف توسعه صنعت توریسم مبدل شده اند. تجمیع کاربری هایی همچون رستوران، جایگاه سوخت گیری، محل توقف، پارکینگ، کمپ و هتل، زمین های ورزشی و بازی، فضاهای تجاری و فروشگاهی، اداری، پارک ها و غیره مجموعه ای کامل و جامع را جهت جذب گردشگران داخلی و خارجی فراهم می نماید. ایم مجتمع های بین جاده ای، گستره وسیعی از بعد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور را تحت تاثیر خود قرار می دهد. آثار و مظاهری از استراحتگاه های بین راهی، تحت عناوین کاروانسرا، رباط و کاربات با کاربری های متعدد را در گوشه و کنار ایران می توان دید. این مجموعه ها از جمله شاهکارهای معماری و هنری عصر خود یعنی در زمان رونق جاده ابریشم، به شمار می روند.

کارکردهای گوناگون مجتمع خدماتی بین راهی

مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی کارکرد منطقه ای و فراتر از تأمین خدمات مورد نیاز رهگذران جاده ها دارند. تجمیع خدمات رفاهی در جاده ها در قالب مجتمع های خدماتی – رفاهی بین راهی به عنوان یک شیوه پذیرفته شده در جهان محسوب می شود. در این زمینه، دولت ها صرفا به توجیهات اقتصادی این مجتمع ها توجه ندارند. منافع زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی این مجتمع ها تا جایی است که دولت ها برای احداث مجتمع خدماتی رفاهی بین راهی تسهیلات ویژه ای را قائل می شوند. به عنوان مثال، دولت ترکیه دستورالعملی تهیه کرده است که همزمان با احداث یک اتوبان، مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی وابسته به آن، به طور همزمان احداث شود.

الگوهای طراحی مجتمع خدماتی بین راهی

در این مورد الگوی واحدی برای احداث مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی در کشور ها وجود ندارد. زیرا ویژگی های هر کشور ایجاب می کند که سیاست متفاوتی در ایجاد مجتمع های خود، متمایز با دیگر کشورها، اعمال کنند. به عنوان مثال، در عربستان سعودی مجتمع ها به طور عمده برای زیارت کنندگان و مسافران خارجی با تعداد زیاد و نیاز های محدود، طراحی می شوند. در بعضی دیگر از کشورها، علاوه بر نیازهای رفاهی، به سایر نیازهای رهگذران جاده ها مانند نیازهای تفریحی و گردشگری توجه ویژه ای شده است. به عنوان مثال، در نمونه های موجود در بریتانیا و کانادا توجه ویژه ای بر مسائل تفریحی و گردشگری معطوف شده است. در این موارد بیشتر ایجاد تسهیلاتی مورد توجه قرار می گیرد که رهگذران جاده ها ضمن دستیابی به خدمات ضروری خود، از طبیعت اطراف نیز حداکثر بهره را ببرند.

طراحی مجتمع خدماتی بین راهی در ایران

ارائه خدمات رفاهی در جاده های بین شهری، در قالب مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی ، ازجمله نیازهایی است که از ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی قابل بررسی است. در این زمینه چند سالی است که طرح جامع مکان یابی مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی در ایران تدوین شده است. براساس این طرح، نزدیک به ۵۰۰ مکان برای تأسیس این مجتمع ها در نظرگرفته شده است. دراین مسیر، مقصود از مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی ، جایگاهی است که درحاشیه جاده ها به منظور ارائه خدمات مورد نیاز رهگذران احداث می شود.