طراحی سد

اجرای طراحی سد ، به لحاظ دارا بودن پیچیدگیهای فنی و آثار زیست محیطی عمده، بسیار پرهزینه و وقت گیر بوده و تلاش و کوشش همه جانبه و وسیعی را در زمینه های مختلف طلب مینماید.

این طراحی سد در زمره طرح های مهم مهندسی بوده و اجرای آنها میتواند نقش مهمی در اعتلای اقتصادی منطقه ای و ملی داشته باشد. به همان نسبت که اجرای صحیح طرح های مزبور میتواند نقش پر اهمیت خود را ایفا نماید، عملکرد ناصحیح آنها، به ویژه در شرایطی که رفتار نامطلوب سد منجر به خرابیها و تلفات جانی و مالی گردد، دارای ابعاد وسیعی بوده و اثرات سوء نامطلوب زیادی از خود برجا می گذارد. برای اجرای صحیح طرح های سدسازی در مرحله ساخت، مدارکی مورد نیاز است که روابط دست اندرکاران را به لحاظ مالی و حقوقی به روشنی بیان کرده، دیدگاه های طراح را نیز به درستی و با دقت لازم به سازندگان طرح منتقل نماید. این مدارک اسناد پیمان نامیده می شود.

مشخصات فنی طراحی سد که یکی از مهم ترین اسناد هر پیمانی است، به بیان کمی و کیفی معیارهایی می پردازد که برای اجرای طرح مورد نظر الزامی است. اگرچه این معیارها به طور عمده فنی است، اما مشخصات فنی در موارد ضروری معیارهای حقوقی و مالی مترتب بر موارد فنی را نیز تعیین میکند.

 تعریف مشخصات فنی در متون استانداردهای جهانی عبارت است از: «بیان دقیق و تفصیلی خصوصیات مصالح، ماشین آلات و ابزار، ابعاد، نحوه اجرا و نصب، ساخت و تولید.» با توجه به اینکه مشخصات فنی بخشی تفکیک ناپذیر از اسناد پیمان است، علاوه بر آن که کیفیات و روش های مورد نظر طراحی سد را به سازندگان معرفی میکند، در قالب سندی حقوقی (با تبعات بلافصل مالی) در زمان اجرا به عنوان یکی از اصلی ترین ابزار نظارتی نیز به کار میرود.

اگر چه مشخصات فنی هر طراحی سد ممکن است با طرح های دیگر متفاوت باشد، در هر یک از فعالیت ها اصول، ضرورت ها و الزامات متعددی وجود دارد که در طرحهای مختلف مشابه است. عموما موارد مشابه به شکل مشخصات فنی عمومی منتشر میشود تا از تکرار کار پر هزینه تدوین مشخصات فنی مشابه برای هر طرح مشخص جلوگیری نموده و موجب کاهش اشتباهات محتمل گردد. غالبا برای هر طرح خاص مشخصات فنی خصوصی نیز تهیه میشود که در آن مشخصات فنی عمومی را تکمیل و یا بندهایی از آن را که مورد نظر طراح باشد، حذف یا نقض مینماید. بدیهی است مشخصات فنی خصوصی بر مشخصات فنی عمومی اولویت دارد.

اگر مشخصات فنی خصوصی در طراحی سد در مواردی سکوت کرده باشد، بدین معنی است که آن موارد از مشخصات فنی عمومی در طرح مورد نظر نافذ هستند. مشخصات مواد و مصالح و روشهای اجرای عملیات که در مشخصات فنی عمومی ذکر شده است، حداقل مشخصات قابل قبول تلقی میشود، مگر آن که خلاف این مطلب در مشخصات فنی خصوصی به وضوح ذکر شده باشد. توسعه فن سدسازی در ایران در سالهای اخیر، همراه با به کارگیری دانش و تجربیات کارشناسان ایرانی و خارجی، آمیزه ای از روش های گوناگون در زمینه تهیه مشخصات فنی برای طرح های سدسازی در کشور را به وجود آورد، که موجب ناهماهنگی ها و نابسامانی های فراوانی در این زمینه گردید. با توجه به لزوم تدوین یک مشخصات فنی عمومی برای به کارگیری در طرحهای سدسازی، کمیته سدسازی دفتر طرح تهیه ضوابط و معیارهای فنی صنعت آب کشور، تهیه و تدوین مشخصات فنی عمومی برای سدها را در دستور کار خود قرار داد.