طراحی داخلی بیمارستان

از آن جایی که یکی از مهم ترین نکات قابل ملاحظه برای بیماران، حفظ روحیه است؛ طراحی داخلی بیمارستان ها در وهله اول مورد توجه قرار می گیرند. از مقولات مهم در رابطه با فضاهای داخلی و طراحی آن ها، جانمایی و ارتباطات داخلی بخش ها می باشد. فضاهای درمانی باید به صورت کاملا کارآمد و بدون پرتی فضا در کنار یکدیگر قرار گرفته و ارتباطات فضایی مطلوبی داشته باشند. در همین راستا باید به کارکرد حوزه های مختلف در جانمایی نهایت توجه را داشت.

قبل از شروع طراحی داخلی بیمارستان باید یک برنامه جامع معماری و عملکردی داشت که در آن فضا ها و مساحت های آن ها مشخص شده است. بيمارستان ها دارای سه قسمت عمومی و بخش کارمندان و کلينيک هستند که طراحی داخلی هر کدام از اين بخش ها با روشی اصولی انجام می گیرد تا بيماران و کارمندان بيمارستان در آرامش به انجام مسئولیت های خود بپردازند.

هزینه طراحی داخلی بیمارستان

هزینه های طراحی داخلی مربوط به هر نوع کاربری با توجه به تعرفه های طراحی داخلی نظام مهندسی تعیین می شود. اما گاهی شرکت ها و طراحان قیمت های متفاوتی را برای طراحی داخلی بیمارستان ارائه می دهند که به عوامل گوناگونی وابسته است. یکی از این موارد مشاوره های طراحان برای بهبود طراحی پلان بیمارستان است. بر اساس تجربه و مهارت طراح و معمار هزینه های مختلفی در این بخش شامل حال طرح می شود. محل قرارگیری سایت، محدودیت های طراحی داخلی بیمارستان، پیچیدگی ها و ظرافت های طراحی و ... همگی از عوامل موثر بر هزینه طراحی داخلی بیمارستان هستند. هم چنین طراح معمار باید با تمام ضوابط طراحی بیمارستان آشنایی کامل را داشته باشد.

معیار های طراحی داخلی بیمارستان

برای طراحی داخلی بیمارستان فاکتور ها و معیار های مختلفی را باید در نظر داشت تا طبق آن ها طراحی صورت بگیرد. در ادامه به معرفی تمامی نکاتی که در طراحی پلان بیمارستان یا طراحی داخلی بیمارستان باید مورد توجه قرار داد، اشاره می شود. 

رنگ در طراحی داخلی بیمارستان

یکی از نکات روان شناسی در مورد بیماران و تسریع روند بهبود آن ها، رنگ است. شاید در ابتدا مقوله ساده و پیش پا افتاده ای به نظر بیاید اما تاثیر بسیار زیادی در طراحی داخلی بیمارستان دارد. بیمارستانی را تصور کنید که رنگ دیوار های آن نارنجی یا قرمز است یا در کل از رنگ های تند مانند آبی پر رنگ یا رنگ های تیره برای دیوار ها و دکوراسیون استفاده شده است. این رنگ ها هیجانات و احساسات را برانگیخته می کنند و آرامش بیماران و همراهان را از بین می برند. بهترین رنگ ها، رنگ های روشن و ملایم که بیشتر در تم های سرد قرار دارند مانند سبز روشن یا آبی روشن گزینه های مناسبی می باشند.

کفسازی در طراحی داخلی بیمارستان

برای کفسازی در طراحی داخلی بیمارستان چندین نکته است که باید حتما رعایت نمود. یکی از این نکات جنس کف پوش است. نوع کفسازی بیمارستان ها به علت کاربری که دارند باید به گونه ای باشد که به راحتی تمیز شوند و آلودگی ها را به خود جذب نکنند. نکته دوم سر نبودن آن ها است. از آن جایی که برانکارد و صندلی به وفور به روی کف راهرو ها جا به جا می شود، کفسازی باید تا حد معقول و مناسبی استحکاک داشته و سر نباشد. از آن جایی که پرستاران و پزشکان گاهی مجبور می شوند با سرعت حرکت کنند، لیز بودن سرامیک های کف می تواند دردسر ساز شود.

روشنایی در طراحی داخلی بیمارستان

در طراحی داخلی بیمارستان باید از نصب روشنایی با نور های خیره کننده و رنگی پرهیز نمود. روشنایی ها باید کاملا قابل تنظیم بوده و دسترسی به خاموش و روشن کردن آن ها در منظر عموم نباشد. روشنايي در اتاق عمل نیز باید قابل تنظيم باشد تا با توجه به موقعيت برش جراحی، نور را با زاويه‌های گوناگون بتاباند. متداول‌ترين سيستم روشنايي چراغهاي جراحي سقفي متحرک هستند. اين نوع سيستم، متشکل از يک روشنايی اصلی بوده که حرکت چرخشی دارد و لامپ های جانبی نیز قابل تنظیم هستند. لامپ های اتاق های بستری نیز بهتر است از نوع مهتابی با درجه کم روشنایی باشد و تا جای امکان بتوان شدت نور آن را نیز تنظیم نمود.

بازشو ها در طراحی داخلی بیمارستان

طراحی بازشو ها، تعداد و نوع آن ها از مهم ترین مواردی است که به هنگام مطالعه ضوابط طراحی بیمارستان باید مورد توجه قرار داد. به عنوان مثال اتاق های بستری نیاز به حداقل یک بازشو دارند و تا حد امکان این بازشو باید رو به محیط طبیعی و فضای سبز باشد. فضاهایی مانند اتاق های عکسبرداری، فیزیوتراپی، اتاق های عمل و حتی راهرو بیمارستان نیز نیازی به بازشو نداشته و کافی است تا تهویه مناسبی داشته باشند. 

درب ها در طراحی داخلی بیمارستان

طراحی درب به خودی خود شاید موضوع ساده و پیش پا افتاده ای باشد اما طراحی آن در محیط بیمارستان از اهمیت بالایی برخوردار است. محیط بیمارستان محیطی استریلیزه و پاکیزه است و باید طراحی در ها و جهت بازشو های آن ها و جنسشان نیز به گونه ای صورت گیرد که در همین راستا کمک کننده باشد. هم چنین فاکتور سرعت نیز در باز و بسته شدن در ها از اهمیت بالایی برخوردار است. در های بیمارستانی معمولا به صورت باد بزنی ( لولاهای دوطرف بازشو ) طراحی می شوند. در تولید این در ها از متریالی استفاده می کنند که با تکنولوژی آنتی باکتریالی هم پیوند باشد و آلودگی ها را جذب نکرده و انتقال ندهد.

هم چنین برای باز کردن در های بیمارستان به خصوص در اتاق های عمل، در قسمت پایینی این درب ها قسمتی تعبیه شده است که بدون گرفتن دستگیره و تنها با هل دادن باز و بسته شوند. برای مثال مواقعی که سرعت فاکتور مهمی است و لازم است که درب ها با هل دادن تخت بیمار نیز به داخل و بیرون به راحتی باز و بسته شوند. هم چنین لولا ها باید این امکان را فراهم کنند تا بلافاصله درب ها بسته شده و آلودگی های فضای داخل به بیرون انتقال نیابد.

طراحی در های بیمارستانی اغلب غیر لمسی است اما در صورت داشتن دستگیره مانند در های اتاق های بستری یا دستگیره های پنجره ها، جنس آن ها به گونه ای می باشد که میکروب ها و آلودگی ها را جذب نکرده و آن ها را انتقال ندهد.

تهویه در طراحی داخلی بیمارستان

تهویه به معنی جابه جایی هوا و تعویض آن با هوای تازه و تمیز به طور مداوم است. تهویه درست و مداوم از جمله مهم ترین مواردی است که باید در طراحی داخلی بیمارستان در نظر داشت. فضاهایی مانند اتاق های جراحی نیز باید توسط هواساز ها، تهویه آن ها تامین شود.

دسترسی افراد کم توان در طراحی داخلی بیمارستان

در طراحی داخلی فضاهای بیمارستان باید به رفت و آمد و امکانات لازم برای افراد ناتوان جسمی مانند افرادی که از ویلچیر استفاده می کنند یا با عصا حرکت می کنند توجه نمود. طراحی عناصری مانند رمپ ها ، آسانسور های بزرگ، سرویس های بهداشتی مخصوص افراد دارای معلولیت و ... از جمله اقداماتی است که در این راستا می توان انجام داد.

انواع بخش های طراحی داخلی بیمارستان

برای طراحی داخلی بیمارستان باید حوزه ها و بخش های مختلفی را طراحی نمود که برای هرکدام ضوابط و محدودیت های زیادی وجود دارد. در ادامه به معرفی فضاهای یک بیمارستان و نکات قابل توجه برای طراحی داخلی بیمارستان پرداخته می شود.

طراحی داخلی اورژانس

اورژانس از بخش های مهم و اصلی در طراحی داخلی بیمارستان ها است. این بخش نقش حیاتی در ارائه خدمات فوریت های پزشکی دارد. در ضوابط طراحی بیمارستان در بخش اورژانس باید توجه داشت که طراحی باید به گونه ای باشد که این بخش ظرفیت ارائه خدمات به صورت شبانه روزی و با ظرفیت بالا را داشته باشد. معمولا ارتباطات داخلی فضای اورژانس با بخش هایی مانند اتاق های عمل باید قوی باشد، زیرا اکثر افرادی که به این بخش مراجعه می کنند، به صورت پیش بینی نشده و وضعیت اورژانسی نیاز به درمان و معاینه دارند.

طراحی داخلی بخش درمانگاه

نکته مهم در طراحی داخلی بیمارستان در بخش درمانی توجه به ضوابط طراحی بیمارستان است. در این بخش ارتباطات و تسهیل رفت و آمد ها و در عین حال داشتن محرمیت فضایی در اولویت قرار دارد. طراحی فضاهای درمانگاهی باید به گونه ای باشد که بدون نظم و ترتیب در رفت و آمد ها و دسترسی های فضایی به بهترین نحو اجرا شود.

طراحی داخلی بخش تصویربرداری

دسترسی ها و ارتباطات بخش تصویربرداری معمولا به کیفیت و شدت بخش های دیگر مانند اورژانس و درمانگاه نیست. طراحی داخلی بیمارستان در بخش تصویربرداری باید به گونه ای باشد که تا حدی ایزوله و جدای از بخش های اصلی بوده و در عین حال دسترسی به آن از بخش درمانگاه و فضاهای اصلی بیمارستان امکان پذیر باشد. در تعیین فضاهای دسترسی و طراحی آن ها باید به رفت و آمد کارکنان و پزشکان و پرستاران و طراحی اتاق های استراحت نیز توجه نمود که در ادامه بیشتر مورد بررسی قرار می گیرند.

طراحی داخلی بخش آزمایشگاه

یکی از مهم ترین نکات طراحی پلان بیمارستان ، طراحی پلان خوانا برای محیط های آزمایشگاهی است. در این فضاها همه نوع مخاطبی وجود داشته و باید بتوانند بدون پرس و جو و گیج شدن به فضاها دسترسی داشته باشند. برای طراحی داخلی بیمارستان در بخش آزمایشگاه یک بخش مخصوص به عنوان اتاق انتظار در نظر گرفته شده و اتاق هایی که طبق استاندارد ها و ضوابط برای انجام آزمایشگاه طراحی می شوند. بخش کارکنان و پرستاران نیز حوزه جدا داشته و فضاهایی مانند فضای استراحت، آبدارخانه، سرویس ها و دسترسی های مخصوص کارکنان به بخش های دیگر بیمارستان نیز برای آن ها طراحی می شود.

طراحی داخلی بخش جراحی 

اتاق های جراحی یا اتاق عمل از مهم ترین بخش های بیمارستان ها است که طراحی داخلی آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. معمولا اتاق های عمل پلان های ساده ای دارند زیرا تمامی فضای اتاق باید در دیدرس پزشک و پرستاران بوده و دسترسی به تمام بخش های اتاق در سریع ترین زمان ممکن اتفاق بیفتد. طراحی داخلی بیمارستان در بخش اتاق های جراحی معمولا به صورت پلان های مربع یا مستطیل است و مساحت کم تری نیز نسبت به فضاهای دیگر دارد. طراحی داخلی اتاق عمل باید به گونه ای باشد که ظرفیت پذیرش دستگاه ها و تجهیزات جراحی را داشته باشد.

طراحی داخلی اتاق های بستری 

اتاق های بستری از مهم ترین بخش های بیمارستان است که بیماران بیشترین ارتباط را با این بخش ها دارندو اتاق های بستری یکی از خصوصی ترین فضاهای بیمارستانی است که باید محل امنیت و آرامش خاطر برای بیماران باشد. در طراحی داخلی بیمارستان باید توجه داشت که حدود 25 درصد زیربنای هر بیمارستانی به بخش اتاق های بیماران یا اتاق بستری اختصاص می یابد. تمامی عملکرد های درمانی، تشخیصی و پشتیبانی بیمارستان ها حول این بخش شکل می گیرد.

در طراحی داخلی اتاق بستری باید به رنگ ها و تاثیری که می توانند بر بیمار بگذارند توجه نمود. به عنوان مثال رنگ دیوار، رنگ سرامیک کف یا حتی جنس آن و ... همگی از مواردی هستند که نباید به سادگی از کنار آن ها عبور کرد و انتخاب درست آن ها تاثیر به سزایی در طراحی داخلی بیمارستان به بهترین شکل دارد. توجه به همین جزئیات است که سطح کیفی طراحی را بالا برده و نتیجه بهتری می سازد.

طراحی داخلی بخش پرستاری

از دیگر فضاهای مهم برای طراحی داخلی بیمارستان ، توجه به فضای پرستاری است. معمولا فضاهای پرستاری اولین فضایی هستند که همراهان بیمار با آن مواجه می شوند بنابراین باید به انتخاب رنگ و سهولت ایجاد ارتباط، هم چنین خوانایی محیط در یافتن این فضاها بسیار توجه نمود. معمولا برای طراحی ایستگاه های پرستاری از رنگ های خنثی و ملایم مانند سبز روشن، زرد روشن و آبی که در ترکیب با رنگ سفید به کار می روند، استفاده نمود.

طراحی داخلی بخش مراقبت های ویژه

بخش مراقبت های ویژه همان طور که از نامش مشخص است برای بیمارانی است که نیاز به مراقبت های ویژه و به خصوصی دارند که در بخش اتاق های معمولی بستری امکان پذیر نیست. به طور کلی طراحی داخلی بیمارستان در بخش مراقبت های ویژه به تخصص های مختلف درمانی مانند مراقبت ویژه کودکان، مراقبت ویژه نوزادان، مراقبت ویژه قلب، مراقبت ویژه داخلی، عمومی، عروق، جراحی و ... تقسیم می شود. مهم ترین فاکتور در طراحی پلان بیمارستان در بخش مراقبت های ویژه تمرکز طراحی بر ایجاد آرامش و دوری از سر و صدا از این بخش ها است. هم چنین طراحی بخشی به عنوان اتاق انتظار برای این حوزه توصیه می شود.

طراحی داخلی بخش اداری

هر ساختمان و سازمانی دارای بخش اداری و مدیریتی است که هسته اصلی کنترل و گردش آن فضا است. اداره بیمارستان نیز توسط واحد های مختلف و زیر نظر رئیس بیمارستان صورت می گیرد. در هر بیمارستان باید یک حوزه تحت عنوان واحد های مدیریتی و اداری در نظر گرفته شود. برخی از این فضاهای ادرای باید ارتباط مستقیم با مراجعه کنندگان و بیماران داشته باشند که نوع طراحی داخلی آن ها متفاوت خواهد بود و برخی دیگر لازم است ارتباطات کمتری با فضاهای عمومی و اصلی بیمارستان داشته باشند. قرار گیری صحیح بخش اداری بیمارستان در ارتباط با سایر فضاها می تواند در بهبود کارآمدی و عملکرد فضاها تاثیر داشته و از پیچیدگی های سیرکولاسیون بکاهد.

طراحی داخلی بخش های پشتیبانی

بخش های پشتیبانی یک بیمارستان شامل استریل مرکزی، رخت شویخانه، آشپزخانه مرکزی، غذاخوری کارکنان، رختکن، انبار، تاسیسات، سردخانه و ... است. طراحی داخلی بیمارستان چندان به این بخش ها وابسته نیست و خدمات درمانی کاملا جدای از این حوزه های صورت می گیرد.

طراحی داخلی بیمارستان کودکان

طراحی داخلی بیمارستان کودکان به علت ضوابط و ملاحضات خاصی که دارد، به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد. یکی از نکات قابل توجه رنگ در طراحی داخلی بیمارستان کودکان است. از آن جایی که کودکان روحیات لطیف تری داشته و بیشتر تحت تاثیر شرایط قرار می گیرند و زود تر دچار ترس و وحشت می شوند، باید محیط آرامش بخش و دوستانه ای برای درمان آن ها طراحی کرد و مقیاس های فضایی مانند ارتفاع سقف، ابعاد اتاق های بستری، عرض راهرو ها و ... نیز برای کودکان طراحی شود. 

طراحی مدرن دکوراسیون داخلی بیمارستان ها

یکی دیگر از نکات موثر بر طراحی داخلی بیمارستان ، دکوراسیون است. دکوراسیون می تواند از تجهیزات و وسایل، مبلمان، تخت ها، میز و صندلی ها تا نوع کفپوش ها، جنس کاشی و سرامیک کف و متریال دیوار ها را شامل شود. استفاده از تجهیزات به روز و پیشرفته در بالابردن کیفیت خدمات نیز موثر است.

جانمایی فضاها در ضوابط طراحی بیمارستان

برای طراحی داخلی بیمارستان باید به فضاهای ارتباطی توجه ویژه ای داشت. این تفکیک و جانمایی از مهم ترین مراحل است که انجام دادن صحیح و درست آن، مراحل بالاتر طراحی را ساده تر و کارآمد تر می کند. در ادامه به بررسی عوامل مختلفی که بر طراحی داخلی بیمارستان موثر هستند، پرداخته می شود.

سهولت ارتباطات بین حوزه های کارکردی در طراحی داخلی بیمارستان

مهم ترین عامل در جانمایی حوزه های گوناگون بیمارستان، تامین ارتباط مناسب کارکردی بین بخش های مختلف می باشد. طراحی داخلی بیمارستان باید به گونه ای باشد که از قرارگیری فضاها در کنار یکدیگر خوانایی محیط و درک فضاها برای مخاطب به سرعت صورت گیرد.

ایمنی افراد و محیط در طراحی داخلی بیمارستان

دومین عامل قابل توجه در طراحی داخلی بیمارستان ، توجه به ضوابط طراحی بیمارستان در مورد ایمنی است. مبحث ایمنی می تواند شامل حفاظت افراد (بیماران، کارکنان و مراجعین) و همینطور حفاظت از فضاهای فیزیکی مانند ساختمان ها و تجهیزات باشد.

آسایش و رفاه در طراحی داخلی بیمارستان

تعامل با فضای بیرون مانند محیط های طبیعی (درختان، سبزه و فضای سبز مانند باغ و پارک) هم به صورت فیزیکی و حضوری و هم به صورت بصری در سلامت روان بیماران و تسریع روند بهبود آن ها بدون شک بسیار موثر است. لذا ارتباط فضاها در طراحی داخلی بیمارستان و طراحی پلان بیمارستان به گونه ای که با محیط طبیعی بیرون تعامل داشته باشد، از الزامات طراحی است.

کارکرد پس از بحران در طراحی داخلی بیمارستان

منظور از بحران می تواند وقایع طبیعی و یا اتفاقات غیرمترقبه باشد. به این منظور باید در طراحی مجاورت ها، ارتباطات فضایی مانند راه پله ها و آسانسور ها و در طراحی سیرکولاسیون های عمودی به نحوی که به تمامی فضاهای داخلی دسترسی مناسب و مسافت کوتاه داشته باشد، الزامی می باشد.

امکان گسترش پلان در آینده

گاهی لازم است ظرفیت ها تغییر کنند. به عنوان مثال یک بیمارستان به جهت تامین حوزه بزرگ ترین از محله یا شهر لازم است بر ظرفیت های خود بی افزاید و گسترش یابد. به همین منظور طراحی داخلی بیمارستان باید به گونه ای باشد که پتانسل انجام این کار در آینده را داشته باشد و به سادگی گسترش یابد یا ادغام شود. اما نکته ای که باید بدان توجه داشت، حفظ بازدهی و کارکرد بخش ها است. نباید با بزرگ تر شدن و توسعه فضاهای داخلی بیمارستان، از کارآمدی و بازدهی بخش های دیگر کاسته شود.