طراحی آموزشگاه

طراحی آموزشگاه و فضاهای آموزشی اهمیت زیادی دارد، زیرا آموزش و یادگیری بخش مهمی از زندگی هر انسان است و همه انسان ها در طول زندگانی خود تحت تعلیم و آموزش قرار می گیرند. این امر در مقاطع مختلف تحصیلی و در فضاهای گوناگون مانند مهد کودک، دبستان راهنمایی و دبیرستان و غیره صورت می گیرد. به لحاظ اینکه فضا و محیطی که در آن به امر آموزش و یادگیری پرداخته می شود تاثیر بسیار مهمی در امر یادگیری دارد، دقت در طراحی آموزشگاه باید مورد توجه معماران و برنامه ریزان کشوری قرار گیرد و طراحی اینگونه فضاها به نحو احسن انجام شود. در ضوابط طراحی آموزشگاه دو مورد اساسی وجود دارد که نقش بسیار مهمی را در چگونگی طراحی این فضاها بازی می کند. این دو مورد یکی جنسیت افراد استفاده کننده از فضا و دیگری مقطع تحصیلی افراد استفاده کننده است. این دو اصول کلی فکر یک طراح را برای طراحی مشخص می کند.

اهمیت طراحی آموزشگاه و فضاهای آموزشی

طراحی آموزشگاه و معماری آن، ابزاری بسیار قدرتمند برای تحریک خلاقیت، افزایش نیروی جمعی، خلق انگیزه، و درک و فهم می باشد. خواه این فضا مهدکودک باشد، یا دبیرستان و دانشگاه باید محیط سالمی باشد که در آن مطالعه صورت پذیرد و آموزش های لازم را جذب کنیم. طراحی آموزشگاه مخصوص کودکان باید دارای فضای خاص و منحصر به فردی برای حضور کودکان و حتی خانواده هایشان با امکانات لازم باشد. برای رفت و آمد ها و اطلاع رسانی عموم از کلاس ها و قسمت های مختلف از خطوط رنگارنگ و طرح های گرافیکی به عنوان راهنما استفاده شود که افراد را به سمت کلاس ها و قسمت های مختلف هدایت کند. این طرح های گرافیکی رنگی و جذاب نه تنها فضا را برای اقشار مختلف در سنین مختلف جذاب نموده، بلکه با ارائه مناسب امکانات، موجب راحت و آسان تر شدن آموزش و یادگیری به بهترین شکل ممکن شود.

ضوابط طراحی آموزشگاه

در طراحی آموزشگاه باید در نظر گرفته شود که دمای مطلوب كلاس برای بيشينه بهره گيری آموزشی، ۱۸ تا ۲۱ درجه سلسيوس است. در فصول سرد و حرارت های محيطی پايين تر از اين درجه بايد از وسايل گرمايش استفاده نمود. وسايل گرمايش مركزی مانند شوفاژ و فن كوئل از ايمنی و كارائی بيشتری برخوردار هستند. وجود فضاي سبز در مجاورت كلاس، باعث توليداكسيژن، اعتدال و تلطيف هوای كلاس حتی در فصول سرد و يخبندان می شود. بنابراين لازم است در طرح فضای خارجی كلاس، فضاي سبز، نزديك به پنجره كلاس طراحی و احداث شود.

فضاهای مورد نیاز در طراحی آموزشگاه

فضاهایی که در طراحی آموزشگاه باید مورد لحاظ شوند عبارتند از: فضاهای آموزشی که شامل کلاس های درس، کارگاه، آزمایشگاه، سالن سخنرانی یا همایش، کتابخانه، سالن سمعی و بصری و سالن امتحانات است. فضاهای رفاهی خدماتی که شامل سرویس های بهداشتی، سلف سرویس، انباری و موتورخانه، زمین و سالن ورزشی، زمین های بازی و محوطه است. فضاهای ادرای که شامل اتاق های اداری، مدیریت و معاونین، آرشیو و بایگانی، اتاق های مشاوره تحصیلی، اتاق اساتید و معلمان، اتاق جلسات و بخش سرایداری و نگهداری است. در طراحی آموزشگاه ، برای فضاهای ذکر شده، نوع طراحی بسته به شمار افراد استفاده کننده از آن متغیر و متفاوت است. در طراحی چنین فضاهایی بی شک ملاحضات فرهنگی، تمدنی، مذهبی و غیره، مناسب با نوع اجتماع و محیط، در استاندارد های طراحی فضاهای آموزش تاثیر گذار است.

نورپردازی در طراحی آموزشگاه

نور و روشنایی از عوامل بسیار مهم در طراحی هر نوع فضای معماری از جمله طراحی آموزشگاه است. موقعیت، اندازه، و نوع پنجره تعیین کننده مقدار روشنایی فضا در طراحی فضای آموزشی است. معیار اصلی کیفیت فضای آموزشی نور طبیعی است اما لازم است که نور طبیعی و مصنوعی به طور همزمان استفاده شود و در عین حال جهت کلاس به سمت شمال و جنوب بوده و از ورود اشعه مستقیم خورشید به درون فضا ممانعت به عمل آید.

ضوابط تعبیه پنجره در طراحی آموزشگاه

در طراحی آموزشگاه محل نصب پنجره نباید طوری باشد که در موقع باز شدن مزاحمت ایجاد کند. پنجره هایی که در انتهای راهرو ها کریدور ها و پلکان‌ها نصب می گردند بایستی از کف دارای ارتفاع ۸۰ سانتی متر بوده و در غیر اینصورت باید دارای نرده چوبی یا فلزی مناسب باشد. حداقل ابعاد بازشو پنجره باید دارای ۵۰ سانتی متر عرض و ۶۰ سانتی متر ارتفاع بوده باشد. فضای ما بین دو پنجره در کلاس باید حداقل ممکن باشد تا از ایجاد سایه در وسط کلاس جلوگیری شود. استفاده از بازتابنده نور در کلاس های درس برای جلوگیری از ورود نور خیره کننده به کلاس مناسب است و باید تعبیه شود. در تامین هوای تازه کلاس معمولا باید از سیستم های تهویه استفاده شود و باز کردن درب و پنجره کلاس راه حل مناسبی نمی باشد. در کل برای کلاس های درس به طور کلی پنجره با مساحت ۳۰ تا ۶۰ درصد فضای نما و یا حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد مساحت کلاس مناسب است.

ضوابط جداسازی فضاها در طراحی آموزشگاه

در طراحی آموزشگاه فضاهای اداری عموما بهتر است در طبقات اول و دوم قرار گیرند تا عبور و مرور دانش آموزان و به طور کل افرادی که در فضای آموزشی رفت آمد می کنند را مد نظر قرار دهند. جاگیری کلاس های درس با توجه به پایه تحصیلی متفاوت است در مقطع ابتدایی بهتر است که کلاس ها در طبقات پائین قرار گیرند اما در مقطع راهنمایی و دبیرستان با توجه به سن دانش آموزان پایه های بالاتر در طبقات بالاتر و پایه های پائین تر در طبقات پائین تر قرار می گیرند. در طراحی آموزشگاه آزمایشگاه و کارگاه ها با توجه به اینکه معمولا دارای وسایل سنگین هستند، بهتر است در طبقات پائینی و زیر زمین تعبیه شود. کتابخانه با توجه به اینکه فضایی است که نیاز به سکوت و دید بیرونی خوبی دارد لازم است در طبقات پائینی قرار گیرد و یا اینکه اگر دید و منظر خوبی رو به ساختمان داریم آن را در بالاترین طبقه و مشرف به منظره طراحی کنیم.

در طراحی آموزشگاه نماز خانه نیز بهتر است در طبقات پائین و نزدیک به حیاط تعبیه شود و سرویس های بهداشتی خارج از فضای آموزشی در حیاط تعبیه شود و همچنین سالن امتحانات و اجتماعات باید در طبقات همکف و زیر زمین و در اولویت دوم در طبقات بالاتر قرار گیرد. نکته بسیار مهم در طراحی فضاهای آموزشی این است که استفاده از آسانسور در فضای آموزشی به واسطه مسائل ایمنی به هیچ عنوان توصیه نمی شود. در طراحی آموزشگاه و مدرسه، در یک طرح موفق، مدرسه یا آموزشگاه باید منطبق با نیاز جامعه استفاده کننده باشد. در مدارس باید طراحی یک فضا مانند کلاس درس، کتابخانه و غیره بر اساس اصول فرهنگی که مورد پذیرش مردم منطقه است عمل شود و در نتیجه حس مشارکت و رغبت بیشتری را در بین استفاده کنندگان برانگیزد.