طراحی آسانسور

طراحی آسانسور ، طی مراحل مختلفی انجام می شود که نخستین و اساسی ترین آن، مرحله آنالیز ترافیک ساختمان می باشد. سپس طراحی مکانیکال و الکتریکال اسانسور صورت گرفته و قطعات و تجهیزات آسانسور مشخص می گردند که عبارتند از طراحی راه پله و ورودی (لابی) آسانسور ، طراهی چاهک آسانسور طراحی شاسی موتور هیدرولیک و یا گیربکسی. احداث ساختمان های بلند مرتبه و برج ها در کلان شهر ها، افزایش میانگین سنی افراد جامعه و نیاز جمعیت میانسال و کهن سال کشور به استفاده از سامانه های مکانیزه حمل و نقل داخل ساختمان ، لزوم تعبیه و طراحی آسانسور را بیش از پیش بر اساس ضوابط روشن ساخته است.

هزینه طراحی آسانسور

هزینه طراحی آسانسور تابع متغیرهای بسیاری است که از این عوامل می توان به ابعاد دور چاهک ، نوع سیستم محرک و نوع جنس کابين و درب جلوی آن اشاره کرد. تزئینات داخل کابين اسانسور نیز با توجه به نوع کاربری و سلیقه سفارش دهنده متفاوت بوده و از عوامل تاثیرگذار در هزینه طراحي کابين آسانسور ، محسوب می ‌گردد. پس از تکمیل مراحل طراحی کابین ، ورودی و راه پله آسانسور ساختمان نوبت به خرید قطعات آسانسور متناسب با سرعت آسانسور ، ظرفیت آسانسور ، طول مسیر حرکت آسانسور ، ابعاد چاهک ، شاسی موتور ، کابين و درب های جلو ، ولتاژ برق اصلی، تعداد استارت آسانسور در ساعت و ... می رسد. امکانات جانبی نظیر نصب کولر در داخل کابين ، قابلیت محدود کردن استفاده افراد (با اثر انگشت ، کارت ، کد) و ... نیز بر روی قیمت طراحی و اجرای آسانسور موثر است.

ضوابط طراحی آسانسور

مطابق مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان ، ضوابط طراحی آسانسور ساختمان ها را در چهار دسته بندی قرار می دهد. دسته اول ساختمان هایی با ترافیک سبک بدون داشتن زمان اوج ترافیک است که شامل کاربری های صنعتی و کاربری های مخاطره آمیز می باشد. دسته دوم ساختمان هایی با ترافیک متوسط بدون داشتن زمان اوج ترافیک است که شامل کاربری های مسکونی ، اداری ، هتل ها و خوابگاه ها می باشد. دسته سوم ساختمان هایی با ترافیک سنگین دارای زمان اوج ترافیک است که شامل کاربری های آموزشی تربیتی ، اداری ، حرفه ای ، تجاری ، تجمعی (سالن اجتماعات، سینما، تئاتر و ...) و آن دسته از کاربری های درمانی مراقبتی که دارای ترددهای زیاد هستند (بیمارستان)، می باشد. دسته چهارم ساختمان هایی با ترافیـک خاص شامل کاربری درمانی مراقبتی مانند درمـانگاه ها، کلینیک ها، بازداشتگاه ها و ... می باشد.

• طبق ضوابط طراحی آسانسور در ساختمان های دسته چهارم و مکان های نگهداری سالمندان و معلولان که بیش از یک طبقه دارند، تعبیه و طراحی حداقل یک دستگاه آسانسور برانکارد بر الزامی است، مگر اینکه سطح شیبدار مناسبی وجود داشته باشد.
• مطابق بند ۲-۱ مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان ، در ساختمان هایی با طول مسیر قائم بیش از ۷ متر از کف ورودی اصلی (معمولا بیش از سه طبقه)، تعبیه و طراحی آسانسور الزامی می باشد.
• در ساختمان های ۸ طبقه یا ساختمان هایی با طول مسیر حرکت ۲۸ متر و بیش تر از کف ورودی اصلی، حتی اگر از نظر نقشه محاسبات استاندارد تعداد و ظرفیت آسانسور ، یک دستگاه آسانسور کفایت نماید، لازم است حداقل دو دستگاه در طراحی آسانسور در نظر گرفته شود.
• در کلیه ساختمان ها با طول مسیر حرکت بیش از ۲۱ متر از کف ورودی اصلی، لازم است حداقل یک دستگاه آسانسور مناسب حمل بیمار طراحی گردد و در ساختمان هایی که وجود آسانسور الزامی می باشد، باید حداقل یکی از آسانسور ها قابلیت حمل صندلی چرخدار را دارا باشد.

طراحی آسانسور هیدرولیک

در اولین گام از طراحی آسانسور هیدرولیک جانمایی آسانسور در پلان مشخص می گردد. به طوری که در زمان طراحی آسانسور هیدرولیک لازم است محل صحیح قرارگیری اسانسور در ساختمان با توجه به معیارهای سهولت دسترسی، سهولت رفت و آمد مسافران و هدایت آن ها به سمت آسانسور در نظر گرفته شوند. به گونه ای که آسانسور در مرکز حرکتی و ترافیکی ساختمان قرار گیرد و با کم ترین جابه جایی مسافر یا بار، از نقاط مختلف ساختمان به آن دسترسی پیدا نمود. در هتل ها، بیمارستان ها و ساختمان های مسکونی نیز لازم است برای جلوگیری از انتقال سر و صدای ناشی از عملکرد و حرکت آسانسور تمهیدات لازم پیش بینی گردد و چاه آسانسور از اتاق های بستری یا خواب در طراحی آسانسور هیدرویک دور باشد.

طراحی آسانسور بیمارستان

مطابق مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان ، در طراحی آسانسور برانکاردبر مواد زیر اهمیت دارد.

• حداقل ابعاد آسانسور ۱۴۰۰ در ۲۴۰۰ میلی متر طراحي گردد.
• حداقل عرض و حداقل ارتفاع بازشو درب ورودی کابين آسانسور به ترتیب ۱۳۰۰ و ۲۱۰۰ میلی متر طراحی گردد.
• در طراحی آسانسور سیستم کنترل سرعت ولتاژ، فرکانس متغیر، دور موتور ، سیستم تراز طبقه مجدد، دکمه باز ماندن درب جلوی آسانسور برای مدت طولانی تر از زمان عادی بسته شدن درب، کلید اضطراری و سیستم برق اضطراری در نظر گرفته شود.

طراحی چاهک آسانسور 

در گام بعدی از طراحی آسانسور لازم است نکات ذیل در طراحی چاهک لحاظ گردد.

• در صورتی که دیواره های اطراف چاه آسانسور ، بتنی باشد، لازم است در طراحی دور آسانسور ، صفحات آهنی یا پروفیل های فلزی مخصوص جهت نصب اجزای آسانسور در محل های مورد نیاز پیش بینی شوند.
• در صورتی که سازه اطراف چاه اسانسور فلزی باشد، لازم است پیشبینی های لازم جهت اتصال اجزای آسانسور به سازه ساختمان در طراحی دور آسانسور به عمل آید.
• همچنین در طراحی اسانسور استفاده از بولت های مخصوص بتن یا بولت های مخصوص دیوار های آجری که قابلیت تحمل نیروهای وارده بر اجزای مرتبط را دارند، مجاز می باشد.
• از آن جایی که بارهای استاتیکی و دینامیکی قطعات ثابت و تجهیزات متعلق به آسانسور ، به علاوه ظرفیت آن بر سقف چاه آسانسور وارد می شود، کلیه نیروهای وارده به این سقف، لازم است در طراحی سازه اسانسور و سقف چاهک لحاظ گردد.
• کلیه قطعات و اتصالات سازه ای مرتبط با آسانسور باید به گونه ای طراحی و اجرا گردد، که بارهای اعمال شده توسط وزن سیستم متحرکه و کابین ، نیروهای وارده از ریل ها هنگام عملکرد ترمز ایمنی ، نیروهای وارده به ضربه گیر ها، اثرات ضربه ای بارها، اثرات زلزله و سایر بارها را تحمل نمایند.
• برای مجموع وزن ماشین آلات و قسمت های متحرک آسانسور ، اثرات ضربه ای بارها و اثرات زلزله محاسبه شوند. همچنین تکیه گاه ها ورودی ها و اتصالات قطعات  به ساختمان لازم است برای نیروهای ذکرشده در طراحی آسانسور در نظر گرفته شوند.

طراحی شاسی موتور آسانسور

در گام بعدی از طراحی شاسی موتور آسانسور لازم است نکات ذیل لحاظ گردد.

• بهترین محل جانمایی موتورخانه ، بالای چاه اسانسور است، گرچه ممکن است به دلیل محدودیت، موتورخانه در پایین یا جلوی چاه آسانسور طراحی و اجرا گردد.
• لازم است حداقل فضای باز در جلوی تابلو های کنترل آسانسور ۷۰۰ میلی متر طراحی گردد.
• لازم است حداقل معبر برای عبور از کنار تجهیزات ثابت در اسانسور ۴۰۰ میلی متر طراحی گردد.
• لازم است حداقل معبر برای عبور از کنار تجهیزات در حال چرخش دور آسانسور ۵۰۰ میلی متر طراحی گردد.
• لازم است حداقل ارتفاع موتورخانه آسانسور در نواحی تردد و دسترسی ۲۰۰۰ میلی متر طراحي گردد.
• لازم است حداقل ارتفاع از روی قطعات در حال چرخش تا زیر سقف ورودی موتورخانه آسانسور ۳۰۰ میلی متر طراحی گردد.
• در صورتی که اختلاف ارتفاع بین سطوح داخل موتورخانه اسانسور بیش از ۵۰۰ طراحی گردد و سطح بالاتر لازم است با نرده محصور شود و برای دسترسی به آن نردبان تعبیه گردد.
• لازم است سطح کاری معادل حداقل ۵۰۰ در ۶۰۰ میلی متر اطراف تجهیزات چرخنده (کنترل کننده مکانیکی سرعت فلکه ها و ...) آسانسور تعبیه شود.
• در آسانسور هایی که فاصله بین دو طبقه متوالی آن بیش از ۱۱ متر باشد، لازم است یک درب اضطراری در محل مناسب در نظر گرفته شود به طوری که فاصله آن ها حداکثر ۱۱ متر باشد.
• طراحی درب های ورودی بازرسی آسانسور نیز لازم است با حداقل ارتفاع ۱.۴ متر و حداقل پهنای ۰.۶ متر صورت گیرد.
• درب های اضطراری آسانسور لازم است حداقل با ارتفاع ۱.۸ متر و حداقل پهنای ۰.۳۵ متر طراحي گردند.
• دریچه های بازدید آسانسور نیز لازم است حداکثر ۰.۵ متر طول و ۰.۵ متر عرض داشته باشند.

در آسانسورهای گروهی (۲ آسانسور یا بیش تر) در کف موتورخانه و در امتداد پاگرد جلوی درب طبقه آخر، لازم است دریچه ای برای حمل متعلقات داخل موتورخانه مانند موتور گیربکس و تابلو کنترل تعبیه شود و ابعاد این دریچه متناسب با اندازه های سیستم محرکه یا وسایل سنگین داخل موتورخانه در نظر گرفته می شود.

طراحی راه پله و لابی آسانسور ساختمان

طراحی راه پله و لابی آسانسور ساختمان (ورودی) لازم است به نحوی باشد که ورود و خروج افراد از اسانسور به طبقات و بالعکس به راحتی و بدون تداخل حرکتی صورت گیرد و فضای کافی جهت انتظار، در ورودی ها ، خروجی ها و دور آسانسور در نظر گرفته شود. مطابق مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان حداکثر مسافت از درب جلوی ساختمان تا درب ورودی در طراحی لابی آسانسور هر طبقه، ۴۰ متر می باشد. همچنین در صورتی که تعداد آسانسور طراحی شده ۳ دستگاه و یا کم تر باشد، می ‌توان آن ها را در یک چاه قرار داد. البته اگر تعداد آسانسور چهار دستگاه باشد، لازم است در دو چاه مجزا قرار گیرد. 

طراحی آسانسور افراد ناتوان

مطابق مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان در آسانسور هایی که احتمال جابجایی افراد ناتوان جسمی بیشتر است، (ساختمان های دسته دوم، سوم و چهارم)، علاوه بر رعایت کلیه ضوابط اسانسور ها لازم است ضوابط و مقررات زیر نیز در طراحی آسانسور لحاظ گردد.

• لازم است حداقل عرض درب طبقات آسانسور ۸۰۰ میلی متر طراحي گردد.
• مسیر دسترسی به درب جلوی آسانسور مخصوصا ورودی اصلی لازم است بدون مانع یا شیب تند در دور اسانسور طراحی شود.
• حداقل عرض کابين اسانسور در ساختمان های عمومی ۱۱۰۰ میلی متر و حداقل عمق ۱۴۰۰ میلی متر طراحی گردد.
• حداقل یک دستگیره بر روی یک دیواره کابين در ارتفاع ۹۰۰ میلی متری نصب گردد و سطح مقطع این دستگیره بین ۳۰ تا ۴۵ میلی متر با شعاع انحنای ۱۰ میلی متر و فاصله آن از دیوار کابين حداقل ۳۵ میلی متر باشد.
• در صورتی که نیاز به تعبیه صندلی تاشو برای نشستن افراد ناتوان در داخل کابين باشد، نشیمن این صندلی آسانسور لازم است حداقل با ۳۰۰ میلی متر عمق و ۴۰۰ میلی متر عرض طراحی گردد. همچنین این کابين در ارتفاع ۵۰۰ میلی متری از کف کابين نصب شود و حداقل ۱۰۰ کیلوگرم وزن را تحمل نماید.
• حداکثر رواداری توقف در تراز طبقه ۱۰ میلی متر در نظر گرفته شود.
• زمان باز ماندن درب آسانسور ، متناسب با نوع کاربری توسط افراد ناتوان، از ۲ تا ۲۰ ثانیه قابل تنظیم باشد.
• در آسانسور های تکی کنار درب ورودی آسانسور حداقل یک شستی احضار و در آسانسور های گروهی که روبروی هم هستند، حداقل یک شستی در هر دیوار تعبیه و طراحی گردد.
• لازم است رسیدن آسانسور به طبقه مورد نظر و شروع باز شدن درب جلوی طبقه با صدای زنگی که شدت صوتی آن قابل تنظیم از ۳۵ تا ۶۵ دسیبل باشد، اعلام گردد.

 طراحی آسانسور حمل ویلچر

مطابق مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان آسانسور هایی که قابلیت حمل صندلی چرخدار را دارند، لازم است با رعایت الزامات ذیل طراحی گردند.

• حداقل ابعاد آسانسور ۱۱۰۰ در ۱۴۰۰ میلی متر طراحی گردد.
• حداقل عرض بازشو درب کابين آسانسور ، ۸۰۰ میلی متر طراحي گردد.
• در طراحی راه پله و لابی آسانسور ساختمان سیستم تراز طبقه در نظر گرفته شود.
• آسانسور مجهز به دکمه باز ماندن درب کابين بـرای مدت طولانی تر از زمان نرمال باشد.