خاک رس

رس خاکی است طبیعی، مواد آن دانه ریز و عموماً از گروهی کانی های متبلور بنام کانی های رسی و آلومینوسیلیکات ها تشکیل شده است. بسیاری از رس ها با جذب آب شکل پذیری از خود نشان داده ولی برخی از رس ها مثل هالویژیت و رس فلنیت دار این خاصیت را ندارند. از جهت ابعاد دانه بندی ماکزیمم اندازه دانه های رس در طبقه بندی گوناگون مقادیری ناهمسان دارد. برخی از پژوهشگران ذرات ریز ۲میکرون را رس تعریف می کنند.

انواع خاک رس

الف) رس های کائولینیتی و نسوز

ب) رس های بنتونیتی

ج) رس های معمولی

خاک رس چیست ؟

رس (Clay)  خاکی است طبیعی، مواد آن دانه ریز و عموماً از گروهی کانی های متبلور بنام کانی های رسی و آلومینوسیلیکات ها تشکیل شده است. بسیاری از رس ها با جذب آب شکل پذیری از خود نشان داده ولی برخی از رس ها مثل هالویژیت و رس فلنیت دار این خاصیت را ندارند. از جهت ابعاد دانه بندی ماکزیمم اندازه دانه های رس در طبقه بندی گوناگون مقادیری ناهمسان دارد. برخی از پژوهشگران ذرات ریز 2 میکرون را رس تعریف می کنند. رس خاکی است طبیعی، مواد آن دانه ریز و عموماً از گروهی کانی های متبلور بنام کانی های رسی و آلومینوسیلیکات ها تشکیل شده است.

خاک رس چه ویژگی هایی دارد ؟

 بسیاری از رس ها با جذب آب شکل پذیری از خود نشان داده ولی برخی از رس ها مثل هالویژیت و رس فلنیت دار این خاصیت را ندارند. از جهت ابعاد دانه بندی ماکزیمم اندازه دانه های رس در طبقه بندی گوناگون مقادیری ناهمسان دارد.

رس ها را در 3 گروه کلی می توان طبقه بندی کرد: الف – رس های کائولینیتی و نسوز به خاکهایی گویند که قبل از رسیدن به درجه حرارت زیر 1520 درجه سلزیوس شکل خود را تغییر نداده و سیستم را حفط کنند و تغییر فاز ندهند.

کانی های خاک رس

خانواده اصلی رس های نسوز کائولینیت، هالویژیت، دیکیت، ناکریت و پیروفیلیت است. ب – رس های بنتونیتی اینگونه رس ها آبگیری، چسبانکی، شکل پذیری و جذب آب زیاد دارد. بطوریکه پس از جذب آب وزن آن به چند برابر افزایش پیدا می کند و در سرامیک سازی مصرف می شود. مثل: بنتونیت،رس معمولی رس معمولی یا خاک رس خاکی است ریز دانه با ابعاد کوچکتر از 256÷1 میلی متر که به اندازه کافی برای تهیه قالب شکل پذیر است و با کانی های رسی، ایلیتی و کلریتی، کائولن و برخی از کانی های کلسیت – کوارتز و فلدسپات های تجزیه نشده، میکا و آلومین همراه است که در نتیجه تخریب، فرسایش و تجزیه شیمیائی سنگهای سیلیکاتی پدید آمده است.

خاک رس ساختمانی

درصد عناصر و مواد تشکیل دهنده خاک رس به جنس سنگ مادر و طول مسیر حمل شده، شرایط اقلیمی و توپوگرافی منطقه بستگی دارد. برخی از ناخالصی های موجود در خاک رس مانند: هماتیت و لیمونیت به خاک رنگ قرمز یا قهوه ای روشن و زرد می دهد و مواد آلی موجود رنگ خاک را به خاکستری تبدیل می کند. آجر علاوه بر آنکه در زمره قدیمی ترین محصولات سرامیکی است در حال حاضر به دلایل گوناگون، از جمله فراوانی خاک رس در طبیعت، سهولت نسبی آن در شکل گیری در طول زمان های زمین شناسی، استحکام در هنگام خشک شدن و مقاومت در موقع پخت، از جمله مصالح ساختمانی است که مصرف آن روبه افزایش میرود.

سنگهای بلورین، مانند گرانیت و گنایس که بخش بزرگی از پوسته زمین را تشکیل می دهند از عمده ترین منابع اولیه خاک رس می باشند. این سنگهای آمیزه ای است نامتجانس از فلدسپات، کوارتز، میکا و فراوانترین کانی آن فلدسپات می باشد.

خاک رس در ساختمان سازی

خاک رس معمولی در آجر سازی بکار می‌رود. ویژگی‌های این نوع خاک برای تولید آجر استاندارد باید مطابق استاندارد شماره ۱۱۶۲ ایران باشد.

گلهای رسی لکه‌گیری، به خالصی خاک‌های چینی نیستند، آهک و منیزی (منیزیم اکسید) زیادی دارند و برای لکه‌گیری روغن و رنگ استفاده می‌شود.

گل اخرا که شن گل رس دار است، آهن اکسید زیادی دارد و در رنگ سازی استفاده می‌شود.

بنتونیت نوعی خاک دریایی است که از درصد زیادی Montmorillonite تشکیل شده و در کندن چاه و ساخت صنایع نسوز کاربرد دارد و استفاده از آن باید مطابق استاندارد ۲۴۴ ایران باشد.

v     پوکه معدنی

v     خاک رس برای کشاورزی

v     مراحل اصلاح خاک رسی و متراکم

اگر میخواهید گل و گیاه بکارید، خاک رسی و سنگین بدترین چیزیست که ممکن است با آن مواجه شوید اما این دلیل نمیشود که تسلیم خاک شوید! گیاهان در خاک متراکم خوب رشد نمیکنند و خوب بار و محصول نمیدهند. با چند اقدام زیر میتوانید خاکتان را اصلاح کنید. تنها کارهایی که لازم است انجام دهید به صورت زیر است:

v     از متراکم کردن و فشردن خاک خودداری کنید.

v     اولین نکته ای که باید رعایت کنید این است که با خاک درست رفتار کنید. خاک رسی خیلی مستعد متراکم و سفت شدن است. تراکم باعث میشود زهکشی خاک ضعیف شود و کلوخه های سخت تشکیل شوند که خاک را سفت و خراب کرده و کار کردن با خاک رسی را سخت میکنند.

v     برای جلوگیری از متراکم شدن خاک هرگز نباید هنگامی که خاک مرطوب است، با آن کار کنید. در واقع تا زمانی که خاک رسی تان اصلاح نشده نباید زیاد بر روی خاک کار کنید.

v     همچنین باید سعی کنید تا جایی که ممکن است از راه رفتن روی خاک بپرهیزید.

خاک رس آجرپزی

آجر علاوه بر آنکه در زمره قدیمی ترین محصولات سرامیکی است در حال حاضر به دلایل گوناگون، از جمله فراوانی خاک رس در طبیعت، سهولت نسبی آن در شکل گیری در طول زمان های زمین شناسی، استحکام در هنگام خشک شدن و مقاومت در موقع پخت، از جمله مصالح ساختمانی است که مصرف آن روبه افزایش میرود. سنگهای بلورین، مانند گرانیت و گنایس که بخش بزرگی از پوسته زمین را تشکیل می دهند از عمده ترین منابع اولیه خاک رس می باشند. این سنگهای آمیزه ای است نامتجانس از فلدسپات، کوارتز، میکا و فراوانترین کانی آن فلدسپات می باشد.

تشخیص خاک رس

بعد از طراحی فضای سبز و اجرای معماری محوطه نوبت به احداث فضای سبز آن می رسد مهمترین اقدام شناسایی خاک سایتمان می باشد چرا که اگر خاک ما از لحاظ بافت و مواد مغذی مناسب  نباشد در سالهای بعد گیاهانی ضعیف و احیانا بیمار داریم که نگهداری از فضای سبز شمارادچار مشکل می کند.

همه خاک ها از ذرات رس،سیلت،شن ساخته شده اندونسب اینها نوع خاک شما را تخمین می زند.بافت خاک نیز به نسبت وجود  این ذرات در خاک اتلاق می شود.شن درشت2-0.2میلیمتر،شن ریز0.2-0.02،سیلت0.02-0.002،رس کمتر از0،002 میلیمتر

 

خاک رس افزایش حاصلخیزی

این نوع خاک سنگین ،معمولا حاصلخیز است ولی  این نوع خاک بدلیل ریزی بافتش در اثررطوبت چسبناک  می شود و کارکردن درآن نیز مشکل است.ذرات ریز رس محکم بهم چسبیده ودرنتیجه فضای هوا  خیلی کم وزهکش خوبی نمی تواند باشد وخاک مدت زمان زیادی خیس می ماند،این مسیله در بهار ایجاد مشکل می کندزیرا خاک خیس و سرد می ماند که این امر برای کاشت مناسب نیست،خاکهای رسی ساختار ضعیفی دارند وباراه رفتن روی آن فشرده می شونددر تابستان وقتی خاکها خشک می شوند آنها ترک خورده و به صورت کلوخ در می آیند.

خاک شنی

ذرات در اینجا درشتتر ونامنظمتر هستند به همین دلیل آب از انهاراحتتر خارج می شود وبا وجود هوا ی زیاد بین ذرات ،مواد مغذی به راحتی شسته می شوند .خاکهای شنی در فصل بهار بسرعت گرم می شوند و برای کشت ایده آل به نظر به نظر می رسد.

خاک سیلتی

سایز ذرات معمولا بین شن و رس است.این خاک حاصلخیز است اما این خاک نیز براحتی فشرده می شود.

خاک لومی

این نوع بافت خاک ترکیبی از رس، سیلت و شن می باشد .این نوع خاک بهترین نوع در جهان است که هم زهکش خوبی دارند هم حاصلخیز و هم به سرعت گرم می شوند.

فاکتور مهم دیگر برای گیاهان ما اسیدیته و قلیایی بودن خاک است.pH7  خنثی که بالاتر از آن قلیایی و پایینتر از آن اسیدی می شود. بیشتر گیاهان به خاک خنثی تا کمی اسیدی احتیاج دارند البته تاحدودی میتوانند به قلیایی بودن صبور و شکیبا باشند. تعداد کمی از گیاهان مانند آزالیا برای گلدهی نیاز به شرایط اسیدی دارند و بعضی از گیاهان دیگر مانندنیلکها به خاک قلیایی احتیاج دارند.

ارزش خاک:اگر باغ شما جدید است یا گیاهان جدیدی قرار است کاشته شود نوع خاکتان را تعیین کنید.

اولین مرحله چک کردن زهکش خاک بوسیله حفر گودال 30 سانتیمری بصورت رندوم در منطقه است. آنرا با آب پر کنید و ببینید با چه سرعتی آب از آن خارج می شود اگر آب در عرض 24 ساعت ناپدید شد زهکش مناسب است ولی اگر آب ماندگی داشتیم در اینجا مشکل زهکش داریم . با حفر عمیقتر و ترکیب مواد ارگانیک گندیده با سنگریزه دردرون خاک این مشکل را برطرف کنید.

تشخیص خاک رس اصل

برای درک درست از اینکه خاک رس چیست در ابتدا باید ساختار این خاک را بشناسیم. این خاک از کانی های طبیعی آگلومره تشکیل شده است. در دسته بندی خاک ها این خاک جز خاک های ریز دانه دسته بندی می شود. طبق تحقیقات زمین شناسی ایالات متحده (USGS)  بیشتر مواد معدنی رس در جایی تشکیل می شوند که سنگ های خاک رس در تماس با آب، هوا یا بخار قرار بگیرند. و این خاک کاربردهای فراوانی به خصوص در ساختمان سازی دارد . خاک رس از ارزان ترین و چسباننده ترین مصالح ساختمانی شناخته شده  مورد استفاده در صنعت ساختمان سازی است.

وجود ناخالصی ها در خاک رس

علاوه بر مواد رنگ زا مانند مقادیری از ذغال که باعث سیاه شدن خاک رس می شود. ناخالصی های دیگری در ساختار خاک رس وجود دارد که می تواند قابلیت های خاک رس را تحت تاثیر قرار دهد. از جمله این ناخالصی ها می توان به  ماسه ی سیلیسی، فلدسپات ها، ماسه آهکی، سولفات ها، املاح آهنی، اجزای نباتی و ریشه ی گیاهان نیز اشاره کرد. این ناخالصی ها می توانند خاک های رسی را به سه دسته ی پر مایه،کم مایع و میان مایع تقسیم بندی کند. باید دانست که همانطور که از اسم این خاک ها پیدا است خاک رس پرمایع کمترین میزان ناخالصی را دارد و از مرغوبیت بالاتری برخوردار است .

 

خاک رس در کجا یافت می شود ؟

رسها به همراه کلوئیدها ، فعالترین بخش خاک محسوب می شوند و اکثر آنها دارای ساختمان بلوری هستند. قبل از مطالعه کانیها توسط اشعه ایکس تصور می‌شد که کانیهای رسی ذرات کوچک و ریز کانیهای اولیه نظیر ذرات کوارتز ، فلدسپار و میکاها باشند، در حالی که در حال حاضر کانیهای رسی ، ترکیب شناخته شده‌ای دارند که شبیه این کانیها نیست و تنها کانی میکا به آنها شبیه است. کانیهای رسی ، اغلب کانیهای جدید یا حاصل انحلال کانیهای اولیه یا کانیهای ثانویه هستند.

تاثیر آب و هوا بر خاک رس

خاکها در مناطق گرم و شرایط آب و هوایی مرطوب جایی که زهکشی مناسبی ندارد، دارای میزان بالایی از کانیهای اولیه حل شده می‌باشند که به کانیهای رسی تبدیل شده‌اند. خاکهای موجود در مناطق گرم و مرطوب ، میزان بالایی از رس حتی در اعماق 5 تا 20 متری دارند. در حالت زهکشی مناسب ، کانیهای رسی از درون سیستم خاک خارج می‌شوند. بعضی کانیهای رسی در اثر تجزیه و دگرسانی کانیهای اولیه نظیر میکاها تشکیل می‌شوند.

منشا تشکیل دهنده رسها

v     رسهای درجا که در حین تشکیل خاک شکل می‌گیرند.

v     رسهای تغییر مکان یافته که در اثر فرسایش بیشتر حرکت کرده و مجددا در محل جدید نهشته می‌شوند.

v     رسهای تبدیل شده که از رسهای به شدت هوازده و فرسایش یافته تجمع کرده و در رسوبات و خاکها رسوب گذاری می‌کنند.

v     رسهای تشکیل شده جدید که در اثر تبلور مجدد رسهای موجود در محلولها ، در خاک در حال تشکیل شکل می‌گیرند.

 

رنگ خاک رس چیست ؟

گل رست . خاک قرمز. گل سرخ . خاک سرخ . گل چسبنده . رنگ خاک رس در وقتی که کاملاً پاک باشد سفید است ولی اغلب خاک رس برنگهای خاکستری ، زرد، آبی ، قرمز، سبز و سیاه یافته میشود ولی خاک رسی که کاملاً پاک باشد قرمز است و این رنگ بواسطه ٔ اکسید آهنی است که در او است . خاک رس در رنگهای متنوعی یافت می شود. طیف رنگی خاک های رس یافته شده بین سفید تا رنگ مایل به خاکستری و از قهوه ای تا نارنجی پر رنگ مایل به قرمز است. به طور کلی خاک رس هایی که فاقد اکسید آهن باشند رنگی بین طیف رنگی سفید تا خاکستری به خود می گیرند. اما باید در نظر داشت وجود برخی ناخالصی ها میتواند رنگ های دیگر از خاک رس را سبب شود .

خاک رس در مصالح ساختمانی

خاک رس از قدیمی ترین مصالحی است که در صنعت ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گرفته است. توانایی و قابلیت های این ماده ی طبیعی و همچنین قابلیت استحکام آن در شرایط خاص باعث شده است که از این مصالح ساختمانی با اهداف مختلفی استفاده ی فراوان شود. ولی باید دانست که خاک رس در صنایع دیگر به جز ساختمان سازی نیز استفاده می شود. برای مثال می توان به استفاده از آن برای ایجاد آثار هنری توسط هنرمندان اشاره کرد .

ابعاد ذرات خاک رس

خاک رس از ذرات بسیار ریزی تشکیل شده است طبق آنچه تحقیقات زمین شناسی ایالات متحده (USGS) اظهار داشته است در کل عبارت خاک رس متعلق به خاک هایی است که از نظر ابعادی کوچک تر از ۲ میکرومتر باشند .

تولید آجر با خاک رس

یکی از بزرگترین کاربردهای رس در ساختمان استفاده از آجرهای رسی است گه رنگ قرمز دارند و همچنان مورد استفاده ی ساختمان سازان قرار می گیرند. به نظر می رسد که در این صنعتی جایگزینی برای آنها به زودی پیدا نخواهد شد. این آجرها تنها به منظور عمرانی استفاده نمی شوند و کاربرد های تزیینی نیز دارند و برای مثال از این آجر ها در ساخت شومینه به عنوان تزیین استفاده می شود. لذا اشاره به این آجر ها در این مبحث که خاک رس چیست می تواند مفید واقع شود .

قیمت خاک رس مصالح ساختمانی

ابعاد و انداره ی خاک رس از اولین عواملی است که می تواند بر کیفیت کلی خاک رس تاثیر گذارد. از عوامل موثر دیگر می توان به وجود ناخالصی ها در این خاک اشاره کرد. وجود گیاهان در این خاک به دلیل جذب رطوبت بالا می تواند باعث پایین آمدن کیفیت خاک رس باشد و برای ما به نسبت دیگر خاک رس ها کارایی کمتری داشته باشد . قیمت خاک رس مستقیما به کیفیت آن بستگی دارد. با کارشناسان عمران مدرن تماس بگیرید تا بهترین کیفیت با کمترین قیمت خاک رس را به شما معرفی کنند.

خرید خاک رس ساختمانی

خاک رس از ارزان‌ترین و فراوان‌ترین مواد چسباننده ساختمانی بوده و نوعی چسباننده هوایی به شمار می‌رود که به صورت فیزیکی، خشک و سفت می‌شود. خاک رس از ارزان‌ترین و فراوان‌ترین مواد چسباننده ساختمانی بوده و نوعی چسباننده هوایی به شمار می‌رود که به صورت فیزیکی، خشک و سفت می‌شود . خاک رسها مخلوطی از کانیهای مختلف بوده و از پوسیدن فلدسپاتها و میکاها به وجود آمده‌اند . خاک رسها دارای فرمول شیمیایی هیدرو سیلیکات آلومینیوم ,pH2O,,nAl2O3mSiO2 ، به همراه اکسیدهای قلیایی و قلیایی خاکی هستند . خاک رس خالص ، سفید رنگ است ، ناخالصیها آن را رنگین می‌کنند . خاک رس کبود حاوی FeO یا خاک نباتی است ، خاک رس سیاه یا خاکستری کم و بیش دارای زغال است .

خاک رس سرخ

خاک رس سرخ Fe2O3 و خاک رس زرد، هیدروکسید آهن به همراه دارد . خاک رس آب می‌مکد و ورم می‌کند، به هنگام خشک شدن، جمع شده و ترک می‌خورد. دانه‌های خاک رس به شکل پولکهایی است که نازکی آنها بسته به نوع کانی از یک هزارم میکرون تا ۲ میکرون است و در ازای آنها از ۱۰۰ هزارم تا ۳۰۰ هزارم میکرون، وزن ویژه فضایی خاک رس عموماً از ۱۵۰۰ (به حالت شل) تا ۱۷۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب (به حالت فشرده و سخت) می‌باشد .

خاک رس آبرفتی

خاک رسهای آبرفتی توسط آب ، باد و یا در بستر یخچالها جابه‌جا شده و ناخالصیهایی در طول مسیر به آن اضافه گردیده که سبب تغییر رنگ آن شده است . خاک رسهای آبرفتی مانند خاک آجر ، خاک سرامیک و خاک نسوز ، حاصل ته‌نشین شدن مواد در کف بستر آبهای جاری هستند . به جز مواد رنگ‌زا، ناخالصیهای دیگری نیز در خاک وجود دارد که از آن جمله می‌توان ماسه سیلیسی، ماسه‌آهکی، فلدسپاتها، سولفاتها، املاح آهن، لای و اجزای نباتی به ویژه ریشه گیاهان را نام برد. بسته به میزان ناخالصی، خاک رسها به سه گروه پرمایه، میان‌مایه و کم‌مایه تقسیم‌بندی می‌شوند که بدیهی است خاک رسهای پرمایه کمترین ناخالصی را دارا هستند. خاک رس در ساختن شفته، ملاتهای گل آهک، گچ و خاک، گل و کاهگل مصرف می‌شود .

خاک رس ملات گچ و خاک

مصرف خاک در ملات گچ و خاک برای ارزان شدن و کندگیر کردن آنست . در ملات گل آهک و شفته ، خاک رس با آهک ترکیب شده و پس از مدتی سیلیکاتها و آلومیناتهای کلسیم ایجاد می‌شود ، این ترکیب نیاز به هوا نداشته و بنابراین ملات گل‌آهک و شفته جزء ملاتهای آبی محسوب می‌شوند. خاک رس پس از آب مکیدن، چسبناک ، خمیری و شکل‌پذیر می‌شود . میزان آب‌مکی خاک رس بسته به نوع دانه‌ها و ریزی آنها است . ملات گل خالص تا هنگامی که تر است، حفره‌ریزی ندارد و آب نمی‌تواند از آن نفوذ کند و از این رو برای آب‌بندی آبگیرها و استخرها و بام می‌توان آن را مصرف کرد . این ملات پس از خشک شدن جمع شده و ترک می‌خورد و در این حالت آب می‌تواند در آن نفوذ کند بنابراین برای جلوگیری از ترک خوردن به آن کاه می‌افزایند .

 

 استاندارد خاک رس

خاک رس مصرفی در هر پروژه باید از نظر ویژگیهای فیزیکی ، شیمیایی و سایر مشخصه‌ها با آنچه در نقشه‌ها، مشخصات فنی خصوصی، دستور کارها و دیگر مدارک پیمان ذکر شده است ، مطابقت داشته باشد . نوع خاک رس و محل معدن آن باید قبلاً به تصویب دستگاه نظارت برسد . چنانچه تا زمان انعقاد پیمان استانداردهای ایرانی در باره خاک رس برای مصارف ساختمانی تدوین یا تجدید نظر شود، این استانداردها ملاک عمل قرار خواهند گرفت تا زمانی که استاندارد ایرانی در برخی موارد تدوین نشده باشد در درجه اول استانداردهای ”سازمان بین‌المللی استاندارد ISO “ معتبر خواهد بود و در صورت نبودن استاندارد مذکور، به ترتیب استانداردهای آمریکایی ASTM ، آلمانی DIN و بریتانیایی BS دارای اعتبار بوده و مورد عمل قرار خواهد گرفت.