طراحی بیمارستان

طراحی بیمارستان به عنوان یکی از اصلی ترین مراکز درمانی از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. به طور کلی ضروری است طراحی فضاهای درمانی و بهداشتی بر اساس ضوابط و اصول معینی صورت گیرد اما می توان از راهکارهایی جهت جذابیت فضا و بهبود کیفیات فضایی استفاده کرد. در این مطلب قصد داریم به بررسی قواعد کلی طراحی معماری بیمارستان بپردازیم. 

قیمت طراحی بیمارستان

قیمت طراحی بیمارستان بر اساس فاکتورهای متعددی تعیین می شود که از مهم ترین آن ها می توان به موقعیت سایت، متراژ، پیچیدگی های طرح و کیفیت متریال ها اشاره کرد. همکاران ما در شرکت عمران مدرن می توانند به شما در برآورد قیمت طراحی بیمارستان مشاوره دهند.

انواع طراحی بیمارستان

دسته بندی های متفاوتی برای انواع بیمارستان ها می توان ارائه داد. در اینجا ما به چند نوع از این دسته بندی ها برای طراحی بیمارستان اشاره خواهیم کرد. دسته بندی اول که بر مبنای تعداد تخت بستری صورت گرفته است، شامل ۵ گروه می باشد.

• بیمارستان کوچک: زیر ۱۰۰ تخت
• بیمارستان متوسط: تا ۳۲۰ تخت
• بیمارستان بزرگ: تا ۶۰۰ تخت
• بیمارستان خیلی بزرگ: تا ۱۰۰۰ تخت
• مجتمع بیمارستانی: بالای ۱۰۰۰ تخت

معیار دیگر دسته بندی طراحی بیمارستان ، شبکه های درمانی می باشد که بر این اساس ۵ گروه کلی به شرح زیر وجود دارند.

• محلی: برای جمعیت تحت پوشش ۳۰ الی ۵۰ هزار نفری
• ناحیه ای: جهت خدمت رسانی به جمعیت ۵۰ تا ۱۲۰ هزار نفر
• منطقه ای: جمعیت ۱۲۰ تا ۲۰۰ هزار نفر
• قطبی: تعداد افراد بالاتر از ۶۰۰ هزار نفر
• کشوری: کل کشور

علاوه بر موارد ذکر شده، طراحی بیمارستان می تواند بر اساس سیستم حمایتی متغیر باشد. انواع بیمارستان ها بر مبنای سیستم حمایتی شامل موارد زیر هستند.

• بیمارستان های دولتی
• بیمارستان های خصوصی
• بیمارستان های مراکز بیمه گر
• بیمارستان های خاص مانند خیریه، نظامی و سایر نهادها
• بیمارستان های ترکیبی

دسته بندی چهارم در زمینه ی طراحی بیمارستان ، طبق نوع فعالیت آن است. ۴ دسته ی کلی بر اساس این نوع دسته بندی وجود دارد.

• بیمارستان عمومی
• بیمارستان تخصصی ( تک تخصصی یا چند تخصصی)
• بیمارستان خاص مانند نظامی، بیماری های خاص و اپیدمی
• بیمارستان های آموزشی

ریزفضاهای طراحی بیمارستان 

هر بیمارستان دارای ریزفضاهای بسیاری است که ضروری می باشد آن ها را در طراحی بیمارستان در نظر بگیرید. همچنین متراژهای استاندارد و بهینه ای برای هر فضا وجود دارد که توصیه می شود به آن ها نیز در طراحی معماری بیمارستان توجه داشته باشید. لازم به ذکر است که این ریزفضاها برای طراحی معماری بیمارستان عمومی می باشد و بیمارستان های تخصصی، طبیعتا به فضاهای بیشتر و تخصصی تر نیاز دارند. بخش های اصلی در طراحی بیمارستان شامل موارد زیر می باشند که به برخی از آن ها پرداخته شده است.

• بخش اداری و خدماتی
• اورژانس
• اتاق عمل
• سردخانه
• درمانگاه
• آزمایشگاه
• تاسیسات
• بخش بستری
• داروخانه
• رختشوی خانه و بخش استریل
• آشپزخانه و غذاخوری

ریزفضاهای اتاق عمل در طراحی بیمارستان

اصلی ترین کارکرد بیمارستان ها و تفاوت طراحی بیمارستان با کلینیک، وجود بخش اتاق های عمل می باشد. همان طور که از عنوان این بخش مشخص است، مهم ترین ریزفضای آن اتاق عمل می باشد. اما در کنار اتاق های عمل، ریزفضاهای دیگری نیز وجود دارند که در زیر به آن ها اشاره گردیده است.

• ورودی و خروجی بیمار
• سالن عمل
• رختکن پزشک
• اتاق پزشکان
• بخش آماده سازی بیماران قبل عمل
• اتاق جلسات
• سرویس بهداشتی
• اتاق بیهوشی
• ایستگاه پرستاری
• اتاق ریاست بخش جراحی
• بخش ریکاوری

ریزفضاهای اورژانس در طراحی بیمارستان

از دیگر بخش های مهم در طراحی بیمارستان ، می توان به اورژانس اشاره کرد. طراحی بخش اورژانس از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که اغلب بیمارانی که به این قسمت مراجعه می کنند، شرایط جسمی مناسبی ندارد. همچنین بهتر است ورودی این بخش از بخش های دیگر در طراحی بیمارستان جدا باشد. در ادامه به اصلی ترین فضاهای این بخش اشاره شده است.

• ایستگاه پرستاری
• اتاق جراحی
• اتاق استراحت بیماران (به تفکیک جنسیت)
• سروم تراپی
• اتاق ایزوله
• اتاق مسمومیت
• اتاق پزشک کشیک
• سرویس بهداشتی

ریزفضاهای بخش بستری بیمارستان

از الزامات طراحی بیمارستان ، وجود قسمتی تحت عنوان بخش بستری می باشد. به طور معمول بیماران بعد از ترخیص از اتاق های عمل، به بخش های مختلفی انتقال می یابند. بخش بستری علاوه بر اتاق های بیمار، شامل ریزفضاهای دیگری نیز می باشد که در ادامه به آن ها اشاره شده است.

• سرویس های بهداشتی عمومی
• سرویس بهداشتی داخل اتاق ها
• ایستگاه پرستاری
• اتاق پزشک
• اتاق استراحت پرسنل
• حمام
• اتاق ایزوله
• اتاق انبار دارو

ریز فضاهای سردخانه بیمارستان

از دیگر فضاهای طراحی بیمارستان ، می توان به بخش سردخانه و تحویل اجساد اشاره کرد. غالبا مساحت زیادی به این قسمت اختصاص داده نمی شود و متراژی حدود ۱۰۰ متر برای سردخانه در طراحی معماری بیمارستان با مقیاس متوسط کافی است. ریزفضاهای اصلی بخش سردخانه به شرح زیر می باشند.

• ورودی و سالن انتظار همراهان
• پذیرش
• بخش پرسنل سردخانه
• سردخانه اجساد
• بخش آماده سازی

فضاهای طراحی بیمارستان محدود به موارد بالا نیستند و بسته به نوع بیمارستان ممکن است بخش هایی نیز به این لیست اضافه شوند. لازم به ذکر است که طراحی معماری بیمارستان موضوعی پیچیده و سخت است که توصیه می شود از متخصصین با تجربه برای پیشبرد صحیح آن کمک گرفته شود. شما می توانید طراحی معماری بیمارستان خود را به همکاران با تجربه ی ما در شرکت عمران مدرن بسپارید.

پلان طراحی بیمارستان

طراحی پلان و جانمایی فضاها، اصلی ترین بخش طراحی معماری بیمارستان می باشد. رعایت سیرکولاسیون یکی از نکات مهم برای طراحی بیمارستان است که طراحی اصولی آن نیازمند داشتن آگاهی درباره ی اجزای مختلف بیمارستان می باشد. در ادامه قصد داریم ارتباطات و هم جواری های بخش های یک بیمارستان را بررسی نماییم.

• بخش جراحی و اتاق های عمل بیمارستان باید در مجاورت ICU، بخش بستری و خدمات بیهوشی قرار گیرد. همچنین طراحی بیمارستان باید به نحوی انجام شود که امکان دسترسی بین اتاق های عمل با اورژانس، رادیولوژی، آزمایشگاه و همچنین CSR (اتاق استریل( وجود داشته باشد.

• در طراحی بیمارستان ضروری است که بخش اورژانس در مجاورت انتظامات و پذیرش و صندوق قرار گیرد. همچنین باید امکان دسترسی و ارتباط بین این بخش با آزمایشگاه، رادیولوژی، داروخانه، اتاق های عمل و بخش بستری فراهم باشد.

• یکی از مهم ترین فضاها در طراحی بیمارستان ، بخش بستری است که باید حتما در کنار اتاق های عمل قرار گیرد. طراحی معماری بیمارستان باید به نحوی انجام شود که بین دسترسی آسان بین بخش بستری با رادیولوژی، آزمایشگاه، اورژانس، ICU، CCU و CSR وجود داشته باشد.

• تنها قسمتی که باید در مجاورت بخش های ویژه جانمایی شود، اتاق عمل می باشد. البته توجه داشته باشید که ایجاد ارتباط بین این بخش ها با سردخانه، اورژانس، رادیولوژی، بخش بستری، آزمایشگاه، فیزیوتراپی و CSR در طراحی بیمارستان ضروری است.

اصول طراحی بخش بستری

بسیاری از فضاها در طراحی بیمارستان ، از یک سری ضوابط مشخص پیروی می کنند که طراح امکان دخل و تصرف زیادی در آن ها ندارد. بخش بستری شاید تنها فضای درمانی در بیمارستان باشد که امکان وارد کردن سلایق شخصی در آن وجود دارد. گرچه که طراحی این بخش نیز بدون قانون نیست ولی نسبت به بخش های دیگری همچون ICU و CCU، امکان طراحی خلاقانه تری وجود دارد. بخش بستری به دو صورت می تواند طراحی شود.

• پلان خطی: در این مدل، اتاق های بستری کنار هم و با استفاده از یک یا دو راهرو چیده می شوند. موقعیت جانمایی ایستگاه پرستاری در ابتدا، انتها و یا وسط راهرو است. همچنین ورود به بخش بستری باید از ابتدا یا انتهای راهرو صورت گیرد. از معایب این نوع طراحی، همچنین القای حس فراموش شدگی در بیماران ونیاز به نور طبیعی در جهات مختلف می باشد. همچنین ضروری است فاصله ی ایستگاه پرستاری تا دورترین تخت بیمار بیشتر از ۳۰ متر نباشد. در نتیجه این مدل برای بخش هایی با بیش از ۲۰ تخت، گزینه ی مناسبی برای طراحی بیمارستان نیست.
• پلان هسته ای (مرکزی): نوع دیگری از پلان بخش بستری در طراحی بیمارستان ، بدین شکل است که ایستگاه پرستاری در مرکز قرار گرفته و راهرو های منتهی به اتاق ها در چند بال جانمایی شوند. در این پلان، ورودی باید در مقابل ایستگاه پرستاری باشد و لابی کوچکی نیز در جلوی آن تعبیه شود. 

امروزه در طراحی بیمارستان ، پلان های هسته ای که با عنوان دایره ای نیز مشهور هستند، جایگزین پلان های خطی شده اند.

 قواعد طراحی بیمارستان

طراحی بیمارستان باید بر طبق ضوابط و استانداردهایی صورت گیرد که شامل نورپردازی، انتخاب متریال و موارد متعدد دیگری همچون ترکیب رنگی نیز می شود. رعایت اصول و قواعد طراحی معماری بیمارستان ، به ما در طراحی هر چه بهتر این فضا کمک خواهد کرد.

نورپردازی در بیمارستان

نورپردازی بخش مهمی در طراحی بیمارستان و از عوامل موثر بر آسایش بیمار و کادر درمان می باشد. تامین روشنایی لازم می تواند توسط نور طبیعی و مصنوعی صورت گیرد که بر اساس تحقیقات، استفاده از نورهای طبیعی به بهبود روحیه ی افراد کمک می کند و تا حد زیادی فضا را شاداب تر می سازد. بدین منظور می توان از پنجره هایی با ابعاد بزرگ برای فضاهای عمومی بیمارستان همچون لابی و پذیرش استفاده کرد.

لازم به ذکر است که نورهای مصنوعی نیز دارای مزایای متعددی هستند که از میان آن ها می توان به امکان روشن و شاخص کردن بخش مشخصی از فضا اشاره کرد. یکی دیگر از نکات حائز اهمیت برای نورپردازی در طراحی بیمارستان ، توجه به رنگ نور می باشد. بهتر است برای اتاق های بستری و بیمار از نورهای سبز و آبی کمرنگ و برای اتاق عمل از نور خالص سفید استفاده شود. همچنین برای فضای استراحت پرسنل نیز بسته به تایم روز، از نور سفید سرد یا گرم استفاده کنید. نور سفید سرد برای طول روز و نور سفید گرم برای شب مناسب تر می باشد.

متریال مناسب کف بیمارستان

در این بخش قصد داریم به متریال های مناسبی جهت کف سازی در طراحی بیمارستان اشاره کنیم. مهم ترین ویژگی های متریال خوب برای کف بیمارستان، قابلیت شستشو و همچنین لغزنده نبودن آن می باشد. بیماران و سالمندان دارای شرایط جسمی ناپایداری هستند که ممکن است با کوچکترین حرکتی، تعادل خود را از دست بدهند. در سنین بالا، هر شکستگی بیمار می تواند خسارات جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. در نتیجه متریال هایی که لغزنده باشند، برای طراحی بیمارستان گزینه ی مناسبی نیستند. از پرکاربرد ترین مصالح برای کفسازی در طراحی معماری بیمارستان می توان به کفپوش وینیل اشاره کرد. این کفپوش ها ضد لغزش و ضربه هستند و همچنین در برابر رطوبت نیز مقاومت بالایی دارند. از دیگر مزایای استفاده از وینیل برای کفسازی در طراحی معماری بیمارستان ، تنوع بالای آن می باشد.

از دیگر گزینه های مناسب برای کفسازی در طراحی بیمارستان ، اپوکسی است. اپوکسی نیز مقاومت بالایی در برابر آب و شستشوی مکرر دارد. البته توجه داشته باشید که انتخاب مصالح برای طراحی معماری بیمارستان باید بر اساس محل اجرا، بودجه و سلیقه ی کارفرما صورت گیرد. 

نقش رنگ در طراحی بیمارستان

در انتخاب رنگ برای طراحی بیمارستان باید به تاثیر آن بر سیستم عصبی انسان و کاربری فضا توجه شود. در ادامه تعدادی از پرکاربرد ترین رنگ ها به همراه فضاهای پیشنهادی جهت استفاده از آن ها در طراحی معماری بیمارستان ، آورده شده است.

• سفید: پرکاربرد ترین رنگ برای تمامی بخش های طراحی بیمارستان ، رنگ سفید می باشد.

• آبی: استفاده از این رنگ برای ورودی اورژانس و اتاق انتظار بیماران در طراحی بیمارستان مناسب است.

• قرمز: توصیه می شود تا حد امکان از استفاده از این رنگ برای طراحی بیمارستان خودداری و یا محدود به المان های کوچکی از فضا شود. 
• زرد: استفاده از رنگ زرد در دکوراسیون ایستگاه پرستاری و اتاق بیماران به دلیل القای حس بی قراری،  گزینه ی مناسبی نیست. بهتر است فقط در سالن غذاخوری بیمارستان از این رنگ استفاده شود.
• نارنجی: به دلیل انرژی زا بودن رنگ نارنجی، بهتر است در فضاهایی که بیماران نیاز به روحیه ی مثبت دارند، از این رنگ استفاده شود. همچنین به کارگیری رنگ نارنجی در اتاق استراحت و بخش های درمانی انتخاب مناسبی نمی باشد.
• سبز: این رنگ باعث قدرت تفکیک رنگ ها می شود. از این رو بهتر است در اتاق عمل برای تشخیص بهتر رنگ خون استفاده شود. 

• سیاه: از آنجا که رنگ سیاه یادآور غم است، استفاده از آن در طراحی بیمارستان کاربرد ندارد.
• خاکستری: از آنجا که این رنگ نه انرژی زیادی به همراه دارد و نه کسل کننده است، در تمامی فضاهای طراحی بیمارستان کاربرد دارد. 

انواع فرم های طراحی بیمارستان

پروسه فرآیند طراحی معمولا به صورت فرم گرا، عملکردگرا و یا ترکیبی از آن دو انجام می شود. بسته به موضوع طراحی، اولویت فرم و عملکرد تعیین خواهد شد. در طراحی بیمارستان ، یکی از موضوعات اساسی ایجاد دسترسی بین فضاهای مرتبط می باشد. لذا توجه به عملکرد در طراحی معماری بیمارستان ، از اولویت بالاتری برخوردار می باشد. انواع بیمارستان ها بر اساس فرم و شکل ساختمان اصلی آن به شرح زیر می باشند.

• بیمارستان های گسترده (پراکنده و متمرکز): این نوع بیمارستان ها در قالب ساختمان هایی با ارتفاع کم و در زمین های وسیع ساخته می شوند. در طراحی معماری بیمارستان های گسترده پراکنده، از چندین ساختمان مجزا استفاده می شود. ضعف اصلی آن ها دسترسی و ارتباطات می باشد. در حالی که این موضوع در طراحی بیمارستان به صورت گسترده متمرکز، یک مزیت به حساب می آید. 
• بیمارستان های مرتفع: ارتفاع این نوع بیمارستان ها کمتر از ۶ طبقه نمی باشد و بیشتر به خاطر کمبود زمین و مساحت مطلوب، از این مدل استفاده می شود. طراحی بیمارستان های مرتفع در مراکز شهرها کاربرد بیشتری دارد. و مزیت اصلی این بیمارستان ها ارتباط بخش های مختلف با یکدیگر است.
• بیمارستان های زیر سطحی: طراحی بیمارستان های زیر سطحی نسبت به سایر انواع فرم های بیمارستانی، رواج کمتری دارد. طراحی بخش عمده ی این نوع بیمارستان ها در زیر سطح زمین انجام می شود. عمق بخش زیر همکف بیمارستان می تواند بین ۳ تا ۵۰ متر باشد. 
• بیمارستان های پرتابل: طراحی بیمارستان به صورت پرتابل که قابلیت جابجایی داشته باشد، می تواند به صورت اتوبوسی، چادر، کانکسی و ... صورت گیرد. 
• بیمارستان های ترکیبی: همان طور که از نام این نوع بیمارستان پیدا می باشد، در طراحی بیمارستان های ترکیبی، از ویژگی های انواع فرم های بیمارستان استفاده شده است.