داربست بندی

داربست (Scaffold) سازه ای موقت است که برای نگهداری و حمایت کارگران و مواد و تجهیزات به هنگام ساخت، نگهداری و تعمیر ساختمان ها، پل ها و سایر سازه ها مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از مهم ترین و اصلی ترین موارد داربست بندی ، ایجاد یک سکوی مستحکم برای کارگران جهت دسترسی آنها به نقاط دشوار و غیر قابل دسترس می باشد. از این رو اجرای درست و ایمن آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زیرا داربستهای نا امن می توانند موجب آسیب جدی و یا حتی مرگ شوند.

داربست بندی از نظر جنس مصالح تشکیل دهنده به دو نوع فلزی و چوبی دسته بندی می شود. داربستهای فلزی از لوله های فولادی یا آلومینیومی که با بست به یکدیگر مونتاژ شده اند، تشکیل می شوند. این نوع داربست بندی غالبا از استحکام بسیار بالایی برخوردار است. از جمله مزیت های انواع آلومینیومی ، وزن کمتر آن می باشد. همچنین نصب داربست آلومینیومی نیز راحت تر است.

داربست بندی چوبی قدیمی ترین و ساده ترین نوع می باشد که برای اجرای آن از چوب استفاده می گردد. داربستهای چوبی غالبا به صورت ثابت می باشند.

قیمت داربست بندی

هزینه داربست بندی به عوامل مختلفی همچون مقدار فولاد مصرفی، ضخامت لوله های داربست ، محل نصب، نوع استفاده (در نما سازی ، زیر بتن و …) ، دستمزد داربست بندی و … وابسته است. با تغییر ضخامت لوله ها و همچنین با توجه به نوسانات بازار و تغییر قیمت فولاد، قیمت داربست بندی نیز تغییر کرده و ثابت نمی باشد. شایان ذکر است که اتحادیه داربست فلزی هر ساله نرخ مصوبی را برای هزینه داربست بندی ارائه می نماید.

محاسبه متراژ داربست بندی

به طور کلی نحوه محاسبه متراژ داربست بندی و تعیین هزینه آن بدین صورت می باشد که در ابتدا باید طول محل نصب داربست را بر مبنای ۳ متر و ارتفاع آن را بر مبنای ۱/۵ متر محاسبه کرد. تقسیم بندی طول بر حسب ۳ متر در محاسبه متراژ داربست بندی به این دلیل در نظر گرفته می شود که حداکثر فاصله پایه های داربست از یکدیگر ۳ متر می باشد. به طور مثال برای طول ۱۱ متر سه دهانه ۳ متری و یک دهانه ۲ متری در نظر گرفته می شود. غالب هزینه نصب دهانه ۲ متری مشابه دهانه های ۳ متری بوده و تنها تفاوت های اندکی در لوله دستگیره دارند. از این رو طول دار بست همان ۱۲ متر در نظر گرفته می شود.

برای شکستگی ها و فرورفتگی های ساختمان ، در صورت نیاز به نصب پایه اضافی در داربست بندی ، طول شکستگی همان ۳ متر در نظر گرفته می شود. در قوس ها، با وجود اینکه فاصله پایه ها به یکدیگر نزدیکتر بوده (کمتر از ۳ متر)، باز هم برای محاسبه هزینه ، این فاصله ۳ متر در نظر گرفته می شود.

اجزای داربست بندی

داربستها از اجزای مختلفی تشکیل شده اند که برخی از آنها به شرح زیر می باشد:

ستون (Standard): همان اعضای عمودی می باشند که حدود ۶ متر طول دارند. ستون ها به منظور انتقال بار به زمین مورد استفاده قرار می گیرند. به منظور محکم نمودن این ستون ها و توزیع بار از قسمت تحتانی ستون بر روی تکیه گاه غالبا از صفحات زیر ستون استفاده می گردد. در اجرا باید توجه نمود که همه پایه های عمودی آن در یک خط مستقیم قرار گیرند. در داربست بندی حداکثر فاصله پایه های عمودی از هم غالبا ۲ متر می باشد.

لوله افقی (Ledger): لوله های افقی عمود بر ستون بسته می شوند. از آنها به منظور مهار داربست به صورت طولی استفاده می شود.

لوله های مهار (Brace): لوله های مهار به منظور جلوگیری از حرکت به صورت قطری نصب می شوند. این لوله ها موجب افزایش استحکام و پایداری داربست بندی می گردند.

لوله های عرضی (Putlog): این لوله ها در میان دو لوله افقی نصب می گردند.

لوله های زیر تخته ای: این لوله ها به صورت عمود بر دو ستون و بین آنها به منظور ایجاد مکانی برای سکوی کار نصب می گردند.

سکوی کار: سکوی کار برای ایجاد فضای مناسب برای کار استفاده می شود.

شمع مایل: شمع های مایل لوله هایی هستند که به صورت شیب دار به منظور افزایش استحکام و ایمنی داربست بندی بر روی زمین و یا ساختمان مجاور قرار می گیرند.

پایه قابل تنظیم: این پایه ها به منظور تنظیم ارتفاع به جداره داخلی پایین متصل می شوند.

بست داربست استاندارد: از بست داربست ، برای اتصال لوله ها و اجزای داربست به یکدیگر استفاده می شود. جنس بست ها از فولاد است. بست لوله زیر تخته ای ، بست گردان ، بست راست گوشه ، بست پله ای ، بست خاردار و … از جمله بست های مورد استفاده در اجرا می باشند. از بست گردان برای اتصال یک مهار به ستون یا لوله افقی استفاده می گردد. بست راست گوشه نیز برای اتصال ستون به لوله افقی کاربرد دارد. بست پله ای در پله و پاگرد استفاده شده و موجب افزایش ایمنی می گردد. از بست های خاردار برای اتصال لوله های دو تکه استفاده می شود. بست لوله زیر تخته ای نیز به منظور اتصال لوله زیر تخته ای یا لوله های عرضی به لوله افقی سرتاسری استفاده می گردد.

قید دیواره درگاهی: این جزء از داربست نوعی لوله می باشد که بین دو سطح یکپارچه قرار داده می شود تا اتصالات داربست به ساختمان محکم تر گردد. به منظور اتصال قید دیواره درگاهی از قید داربست که در واقع یک لوله می باشد استفاده می شود.

میله شکاف دار اتصال: این میله به منظور اتصال داخلی دو لوله به یکدیگر و طویل کردن لوله ها در داربست بندی مورد استفاده قرار می گیرد.

توپی های پلاستیکی: از این توپی ها به منظور جلوگیری از آسیب دیدن افراد حین برخورد با داربست استفاده می گردد. توپی های پلاستیکی در انتهای لوله ها نصب می شوند.

انواع داربست بندی

داربست بندی انواع مختلفی دارد که با توجه به نوع ساختمان انجام می شود. انواع آن به شرح زیر می باشند:

داربست بندی فلزی (Steel Scaffold)

داربست بندی فلزی به دلیل داشتن استحکام بالا و همچنین ایمنی بیشتر، امروزه بسیار مورد استفاده قرار می گیرند. همان طور که پیش تر بیان گردید این داربست ها با استفاده از لوله های فولادی ساخته می شوند. ساخت و برچیدن آن بسیار آسان بوده و از مقاومت بالایی در برابر آتش برخوردارند. اگرچه هزینه داربست بندی فلزی بیشتر می باشد اما استفاده از آن به دلیل مزیت های بیان شده بسیار افزایش یافته است.

داربست بندی منفرد (Single Scaffold)

داربست بندی منفرد اغلب در سازه های آجری و سنگی انجام می شود. از این رو به عنوان داربست لایه آجر نیز شناخته می شود. در واقع از آن در سازه هایی که امکان سوراخ نمودن دیوار وجود دارد استفاده می گردد. داربستهای منفرد از لوله های عمودی و افقی، تیر عرضی و … تشکیل شده اند که این لوله های عمودی (Standards) به موازات دیوار و با فاصله حدود ۱/۲ متر از آن نصب می شوند. همچنین فاصله بین لوله های عمودی از هم حدود ۲ تا ۲/۵ متر می باشد. فاصله بین لوله های افقی (Ledgers) که به منظور اتصال اعضای عمودی مورد استفاده قرار می گیرند بین ۱/۲ تا ۱/۵ متر می باشد. تیرهای عرضی (Putlogs) نیز با فاصله بین ۱/۲ تا ۱/۵ متر از یک سر به دیوار و از سر دیگر به لوله های افقی متصل می شوند.

داربست بندی دوبل (Double Scaffold)

داربستهای دوبل که گاهی به آن مستقل (Independent Scaffold) نیز گفته می شود غالبا در سازه های سنگی مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع از انواع منفرد قوی تر است. از آنجایی که در دیوارهای سنگی ایجاد سوراخ به منظور نگهداری تیرهای عرضی دشوار می باشد، لذا به منظور تقویت این داربست ، دو ردیف از آن ایجاد می گردد. به نحوی که فاصله ردیف اول از دیوار ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر است و ردیف دوم با فاصله ۱ متر از ردیف قبلی (یا حدود ۱/۲ تا ۱/۵ متر از دیوار) ساخته می شود. سپس تیرهای عرضی بر روی هر دو ردیف از داربست قرار داده می شوند. همچنین به منظور افزایش استحکام و مقاومت داربست بندی از لوله های مهاری استفاده می گردد.

داربست بندی کنسولی (Cantilever Scaffold)

این داربست شبیه به داربستهای دوبل می باشد. با این تفاوت که در قسمت انتهایی با استفاده از یک نگهدار پشتیبانی می شوند. در واقع در این نوع داربست سوزن های فرو رفته در دیوار از تیرهای عمودی پشتیبانی می نمایند. یکی از مزایای آن این است که در ساخت قسمت فوقانی یک ساختمان بلند با حذف داربستهای غیر ضروری در قسمت های تحتانی، امکان رفت و آمد وسایل نقلیه را فراهم می کند. علاوه بر این در پروژه هایی که زمین آن قابلیت نصب المان های عمودی را ندارد نیز استفاده می گردد.

داربست معلق (Suspended Scaffold)

برای کار در قسمت های بالایی ساختمان مانند نقاشی ساختمان های بلند استفاده می گردد. زیرا در این حالت استفاده از این نوع داربستها اقتصادی تر و راحت تر از انواعی است که استانداردهای آن بر روی زمین اجرا می شوند. در دو نوع ثابت و محرک قابل اجرا هستند. در نوع محرک آن می توان از قرقره و یا موتورهای برقی استفاده نمود. بکارگیری آن به ویژه در ساختمان های با ارتفاع بیشتر از ۳۰ متر متداول می باشد.

داربست بندی قفسی (Birdcage Scaffold)

داربستهای قفسی شامل یک قفس ساده است که با پایه های عمودی که در فاصله های منظم از هم قرار گرفته اند پشتیبانی می شود. قابلیت استفاده هم برای کارهای داخل ساختمان و هم بیرون ساختمان دارد. در دو نوع قفسی با یک جایگاه کار (یک طبقه) و قفسی با بیش از یک جایگاه کار (بیش از یک طبقه) می باشند.

داربست بندی خرپایی (Trestle Scaffold)

در داربستهای Trestle سکوی کار بر روی یک سه پایه یا نردبان متحرک قرار می گیرد. از آن برای کارهای داخل خانه همچون نقاشی و تعمیرات و عموما تا ارتفاع ۵ متر استفاده می گردد.

داربست تثبیت شده (Patented Scaffold)

داربستهای تثبیت شده که از فولاد ساخته شده اند توسط کوپلینگ و قاب های مخصوص بسته می شوند. این داربستها به راحتی از بازار قابل تهیه می باشند. از مزیت های این نوع داربست بندی امکان تغییر ارتفاع آن می باشد. همچنین به منظور افزایش استحکام آنها از تیرهای شیب دار استفاده می گردد.

کویک استیج (Kwikstage Scaffold/Quickstage)

از مدرن ترین انواع داربست ساختمان می باشد که در ساخت آن از ورق های گالوانیزه استفاده می گردد. کویک استیج از مزایایی همچون نصب سریع و آسان و مقاومت بالا برخوردار می باشد. همچنین این نوع از داربست های جدید ، قابل استفاده در تمام پروژه ها اعم از کوچک و بزرگ می باشند.

داربست متحرک آسانسوری

داربست متحرک آسانسوری (آسانسوری) با نام پلت فرم نیز شناخته می شود. از آن در پروژه های با ارتفاع زیاد استفاده می شود. از دیگر استفاده های آن می توان در نماسازی و یا تخریب نما اشاره نمود. در واقع داربست آسانسوری ، نوعی داربست جدید است که به دو دسته تک پایه و دو پایه تقسیم بندی می شود.

نوع تک پایه آن قابلیت پوشش تا عرض ۱۰ متر از ساختمان را دارد. نوع دو پایه قابلیت پوشش تا ۲۳ متر از عرض ساختمان را دارا می باشد. نصب و برچیدن این نوع از داربست های جدید بسیار آسان است.

از دیگر انواع داربست بندی می توان به نوع نصب داربست مدولار، اجاره چهارپایه متحرک، نصب اسپیس و نصب پله داربستی اشاره کرد.

نکات اجرایی

• قرار دادن دالان سرپوشیده داربستی در امتداد معابر لازم و ضروری است. این امر به دلیل جلوگیری از سقوط اجسام و آسیب دیدن عابران می باشد.
• توصیه می گردد که در عملیات ساختمانی با ارتفاع بیشتر از ۳ متر از داربست بندی فلزی استفاده گردد.
• تخته هایی که روی سکو چیده می شوند باید نزدیک به هم قرار گیرند. به طوری که فاصله بین تخته های به کار رفته نباید بیشتر از ۲/۵ سانتی متر باشد. همچنین در سکوهای با ارتفاع بیشتر از ۲ متر باید از تخته پنجه استفاده نمود.
• مقدار پهنای مورد نیاز سکو برای ایستادن حداقل ۰/۶ متر می باشد. در صورتی که از سکو برای قرار دادن مصالح نیز استفاده گردد حداقل پهنای مورد نیاز به ۰/۸۵ متر افزایش می یابد.
• حداقل سطح اتکای زیر ستون ها باید ۰/۲۲۵ متر مربع باشد.
• غالبا به ازای هر ۲ متر ارتفاع بین ۶ تا ۷ پله در نظر گرفته می شود. همچنین در هر دو متر ارتفاع به منظور رفع خستگی باید پاگرد نصب گردد.

برای مطالعه بیشتر:

داربست فلزی
اجاره داربست
قیمت داربست
اسکافلد
وزن لوله داربست
جک سقفی
داربست ارزان