اصول محوطه سازی

محوطه سازی به منظور افزایش زیبایی فضای بیرونی ساختمان و ایجاد فضاهای کاربردی انجام می شود. این کار، زمانی نتیجه می دهد که بر اساس اصول مشخص و استاندارد پیش برود. بسیاری از مواقع، یک محوطه در نگاه اول زیبا است؛ اما پس از گذشت چند ماه، با مشکل زهکشی، نگهداری سخت یا ناسازگاری گیاهان رو به رو می شود. دلیل ایجاد این مشکلات، رعایت نکردن اصول محوطه سازی است.

اصولی که نحوه چیدمان فضا، نوع متریال مورد نیاز، مسیرهای حرکتی و نوع پوشش گیاهی را مشخص می کنند. رعایت اصول طراحی محوطه ، علاوه بر زیبایی ظاهری، باعث دوام، ایمنی و کاربردی بودن فضای بیرونی ساختمان می شود. در ادامه، کلیه اصول محوطه سازی برای اجرای انواع پروژه از باغ تا ویلا و مجتمع مسکونی را به صورت کامل توضیح می دهیم.

هماهنگی و یکپارچگی عناصر بصری

ابتدایی ترین اصل در اصول محوطه سازی ، ایجاد هماهنگی در تمام اجزا است. یعنی رنگ ها، متریال ها، گیاهان، مسیرها و حتی مبلمان فضای باز باید یک زبان مشترک داشته باشند. ایجاد هرگونه ناهماهنگی، چشم مخاطب را آزار می دهد و باعث شلوغ دیده شدن فضا می شود. در اصول طراحی محوطه تاکید روی انتخاب یک تم یا سبک مشخص است تا کلیه عناصر بر اساس آن چیدمان شوند. این تم می تواند طبیعی، مینیمال، کلاسیک یا روستایی باشد. فقط کافی است که همه اجزا هارمونی داشته و به یکدیگر مرتبط باشد.

مقیاس و تناسب میان فضاها و المان ها

تناسب، دومین فاکتور مهم در اصول محوطه سازی است. ابعاد المان ها باید با ابعاد محوطه هم خوانی داشته باشند. مثلا یک گلدان بزرگ سرامیکی در یک پاسیو کوچک تمام توجه ها را جلب می کند و باعث ایجاد حس شلوغی می شود. همچنین، استفاده از درختان بسیار بلند در فضای کم عرض می تواند فضا را بسته و سنگین کند.

در اصول طراحی محوطه ، هر المان باید اندازه ای متناسب با نقش خود داشته باشد. گیاهان باید طوری چیده شوند که نه کل فضا را اشغال کنند و نه بی حجم به نظر برسند. مسیر باید عرض کافی داشته و نشیمن باید تا حدی خلوت باشد. رعایت این نکات جزئی، تناسب میان فضاها و المان ها را حفظ می کند و نقش مهمی در زیبایی محوطه دارد.

تعادل بین المان های سخت و نرم

محوطه وقتی کامل و زیبا به نظر می رسد که تعادل مناسبی بین المان های سخت مثل سنگ فرش، چوب، آلاچیق، مبلمان و المان های نرم مثل درختچه ها، گل ها و چمن ایجاد شود. استفاده بیش از حد از سنگ یا بتن، باعث ایجاد فضایی سرد و خشک است. همچنین، گیاهان انبوه، فضا را به باغچه ای شلوغ تبدیل می کنند که نگهداری آن بسیار دشوار خواهد بود. با توجه به اصول محوطه سازی ، بخش های سخت و نرم باید مکمل یکدیگر باشند. طراحان حرفه ای معمولا با ایجاد یک نسبت مشخص میان این عناصر، تعادل بصری و عملکردی ایجاد می کنند.

ایجاد ریتم و تکرار در مسیرها و کاشت ها

در اصول طراحی محوطه ، ریتم یکی از فاکتورهایی است که باعث ایجاد نظم و آرامش می شود. تکرار می تواند در فرم بوته ها، نوع چراغ های مسیر، الگوی کف سازی یا حتی ارتفاع گیاهان باشد. هدف این است که نگاه کاربر هنگام حرکت در فضا سردرگم نشود. تکرار کنترل شده باعث می شود مسیرها منطقی تر به نظر برسند و فضا قابل پیش بینی تر باشد. در نتیجه، افراد با قدم زدن در محوطه، حس آشنایی و آرامش را تجربه خواهند کرد.

رعایت اصول طراحی محوطه با ایجاد نقطه کانونی

محوطه ای که به درستی طراحی شده است، همیشه یک یا چند نقطه کانونی دارد؛ جایی که نگاه در اولین برخورد به آن جذب می شود. این نقطه می تواند یک مجسمه، یک درخت خاص، آب نما یا حتی یک فضای نشیمن باشد. در اصول محوطه سازی توصیه می شود که خطوط حرکت و مسیرهای دید به سمت این نقاط هدایت شوند. نقطه کانونی نظم دیداری ایجاد می کند و به فضا هویت می دهد. در اصول طراحی محوطه ، مدیریت دید یعنی کنترل اینکه کاربر از هر زاویه چه چیزهایی را ببیند و چه چیزهایی از نظر او پنهان بمانند.

تنوع در استفاده از متریال و پوشش گیاهی

تنوع در استفاده از متریال و پوشش گیاهی ایده خوبی است؛ اما تنوع بیش از اندازه و کنترل نشده، هارمونی و نظم را از بین می برد. برای مثال، استفاده از سه نوع سنگ فرش با بافت، رنگ و ضخامت متفاوت معمولا نتیجه خوبی نمی دهد. همچنین، انتخاب گیاهانی که هرکدام سبک و فرم متفاوتی دارند باعث بی نظمی می شود. طبق اصول طراحی محوطه ، انتخاب یک یا دو خانواده گیاهی و چیدمان فضا بر اساس آن، علاوه بر ایجاد تنوع، به حفظ هارمونی و نظم فضا نیز کمک می کند.

طراحی مسیرهای خوانا با دسترسی مناسب

هر محوطه ای باید مسیرهای خوانا با دسترسی مناسب داشته باشد. یعنی کاربر با اولین قدم متوجه شود از کدام مسیر باید حرکت کند و به کجا می رسد. مسیر باید عرض کافی و پیچ و خم های با دلیل داشته باشد. یکی از اصول محوطه سازی این است که مسیرها به صورت منطقی بین فضاها ارتباط ایجاد کنند و فقط جنبه تزئینی نداشته باشند. مسیرهای پیچ دار زمانی ارزش دارند که کاربر را هدایت کنند و باعث سردرگمی او نشوند.

ایمنی، حفاظ ها و کنترل خطرات محیطی

ایمنی یکی از مهم ترین اصول محوطه سازی است؛ چرا که کودکان، سالمندان و افراد مختلف در فضاهای باز رفت و آمد می کنند. هر نوع اختلاف سطح، پله، رمپ یا لبه ی تیز می تواند به سادگی حادثه آفرین شود. طبق اصول طراحی محوطه بهتر است اختلاف ارتفاع ها با نرده، جان پناه یا حتی با یک لبه سبز مشخص شوند تا دید کاربر شفاف باشد.

مسیرها و سطوح لغزنده نیز باید با مصالح مناسب پوشانده شوند. همچنین، نورپردازی نقش مهمی در ایمنی فضا ایفا می کند. اگر نور کافی نباشد، مسیرها، پله ها و گوشه ها در شب تبدیل به نقاط خطر می شوند. حتی انتخاب گیاهان هم می تواند به ایمنی ربط داشته باشد. گیاهانی که تیغ دار، سمی یا پربوته هستند نباید در مسیرهای پرتردد استفاده شوند. رعایت این اصول محوطه سازی باعث می شود فضا برای کلیه کاربران امن و قابل استفاده باشد.

مدیریت آب، آبیاری و زهکشی صحیح

یکی از مشکلات رایج در محوطه سازی، آب گرفتگی، پوسیدگی ریشه گیاهان و خرابی مصالح به دلیل نبود سیستم زهکشی مناسب است. اصول محوطه سازی به ما می گوید که پیش از شروع کار باید شیب بندی دقیق، مسیر خروج آب و نوع سیستم آبیاری مشخص شود؛ اما بسیاری از طراحان و سازندگان به این موضوع توجهی نمی کنند. یک محوطه زیبا اما بدون زهکشی استاندارد، در اولین بارندگی شدید تمام زیبایی خود را از دست می دهد. در اصول طراحی محوطه ، اولویت همیشه ساخت یک اسکلت اجرایی استاندارد است و زیباسازی در درجه دوم قرار دارد.

انتخاب گیاهان سازگار با اقلیم و خاک منطقه

انتخاب اشتباه گیاهان، یکی از مهم ترین دلایل شکست محوطه سازی است. گیاهان باید با اقلیم منطقه، میزان تابش، نوع خاک، رطوبت و حتی الگوی باد سازگار باشند. با توجه به اصول محوطه سازی باید گیاهانی انتخاب شوند که نیاز آبی آنها با شرایط منطقه هماهنگ باشد. گیاهان حساس، پرهزینه و ناسازگار در بلندمدت باعث افزایش هزینه نگهداری می شوند. اگرچه زیبایی پوشش گیاهی اهمیت بسیاری دارد؛ اما انتخاب گیاهان پایدار و بادوام، در اولویت است.

پایداری، نگهداری آسان و دوام طرح

نگهداری آسان از محوطه، شرط بسیار مهمی است. اگر فضا نیاز به آبیاری پیوسته، هرس یا تعویض مداوم گیاهان داشته باشد، هزینه ها در بلندمدت بالا می رود و کیفیت کار کاهش پیدا می کند. اصول محوطه سازی روی طراحی زیبا و کاربردی با امکان نگهداری آسان تاکید می کند. انتخاب متریال مقاوم، گیاهان بادوام و مسیرهای استاندارد بخشی از این اصول هستند که در پایداری و ماندگاری طرح نقش به سزایی دارند .

نورپردازی و بهره گیری از نور طبیعی

نورپردازی یکی از بخش های تخصصی در اصول محوطه سازی است که باید مورد توجه کافی قرار گیرد. نور فضا باید کاربردی و همچنین زیبا باشد. یعنی مسیرها را روشن و نقاط مهم را برجسته کند. همچنین، امنیت فضا را بالا ببرد. استفاده از نورهای بسیار قوی یا رنگی در طراحی محوطه، معمولا رایج و حرفه ای نیست و حتی زیبایی بصری محیط را کاهش می دهد. طبق اصول طراحی محوطه ، شدت نور، زاویه تابش و رنگ نور باید متناسب با کاربری هر فضا انتخاب شود.

تطابق طرح محوطه با نیاز کاربران

هر محوطه برای هدفی خاص طراحی می شود و اگر این هدف مشخص نباشد، نتیجه نهایی هرگز ایده آل نخواهد بود. در اولین قدم در اصول محوطه سازی ، درک نیاز کاربران است. برای مثال، محوطه ساختمان یک خانواده که فرزند کوچک دارند باید فضایی امن با مسیرهای پهن، نور کافی و گیاهان کم خطر باشد؛ اما محوطه یک ویلای لوکس ممکن است به فضاهای نشیمن، مسیرهای طراحی شده و یک نقطه کانونی جذاب نیاز باشد.

در اصول طراحی محوطه این موضوع اهمیت دارد که طراحی هر بخش با دلیل و منطق انجام شود و هدف فقط پر کردن فضا نباشد. توجه به نیاز کاربر باعث می شود چیدمان مسیرها، نوع مبلمان، نورپردازی و حتی انتخاب گیاهان، دقیق و هدفمند باشد. نتیجه این طراحی، فضایی قابل استفاده و مطابق با نیازهای کاربر است.

رعایت اصول محوطه سازی با حفظ حریم خصوصی

حفظ حریم خصوصی یکی از دغدغه های اصلی در محوطه سازی ویلاها، باغ ها و حتی پروژه های مسکونی است. طبق اصول محوطه سازی ، با استفاده از گیاهان بلند، پرچین ها، دیوارهای سبز، آلاچیق ها و حتی جانمایی دقیق مسیرها می توان دید نامطلوب را کاملا حذف کرد. کنترل دید فقط مربوط به حفظ حریم خصوصی نیست. بلکه شامل مدیریت دید داخلی نیز می شود.

برای مثال، پنهان کردن بخش های خدماتی مانند محل نگهداری ابزار، اتاقک تجهیزات یا مخازن آب بخشی از این اصل است. در اصول طراحی محوطه ، ساخت حریم باید طبیعی، هماهنگ و غیر مصنوعی باشد. یعنی به صورتی اجرا شود که کاربر احساس نکند در یک فضا محصور شده است. اجرای درست این اصل، افزایش آرامش کاربر و کیفیت استفاده از محوطه را به همراه خواهد داشت.

اهمیت رعایت اصول محوطه سازی در پروژه ها

رعایت اصول محوطه سازی باعث می شود محوطه از یک فضای ساده به محیطی کاربردی و زیبا تبدیل شود. اصول طراحی محوطه ، راهنمایی است که کمک می کند هر فضا بر اساس نیاز کاربران، شرایط اقلیمی و سبک معماری اصلی ساختمان، بهترین عملکرد را داشته باشد. اگر قصد شروع محوطه سازی پروژه تان را دارید، از ابتدا با یک برنامه دقیق، انتخاب مصالح استاندارد و مشورت با افراد متخصص پیش بروید تا نتیجه نهایی از نظر عملکردی و زیبایی شناختی ارزشمند باشد.

در صورت نیاز به تهیه مصالح، کف سازی، سنگ، شن، ماسه یا هر نوع متریال مورد نیاز محوطه سازی، می توانید از خدمات مجموعه های معتبر ساختمانی استفاده کنید و برای دریافت مشاوره و کسب اطلاعات لازم با کارشناسان متخصص در این حوزه تماس بگیرید.

سوالات متداول

برای مطالعه بیشتر: