چاه ارت

چاه ارت یکی از مهم ‌ترین بخش‌ های سیستم ایمنی الکتریکی است که برای حفاظت از افراد و تجهیزات در برابر خطرات برق ‌گرفتگی و اضافه ولتاژ طراحی شده است. در زندگی روزمره، بسیاری از تجهیزات الکتریکی در معرض خطر نشت جریان یا برخورد صاعقه قرار دارند. به همین دلیل، وجود یک مسیر ایمن برای تخلیه این جریان‌ های ناخواسته به زمین ضروری است. اما چاه ارت چیست و چرا اجرای صحیح آن اهمیت دارد.

استعلام قیمت
ثبت درخواست

در پروژه ‌های ساختمانی و صنعتی، اجرای چاه ارت برق نقش کلیدی در جلوگیری از آسیب‌ های ناشی از ولتاژهای سرگردان دارد. با اتصال مستقیم سیستم‌ های الکتریکی به زمین، این جریان های اضافی مسیر خود را از طریق چاه ارت پیدا کرده و بدون ایجاد خطر، در خاک پخش می‌ شوند.

اگر تاکنون با سوالاتی مانند چاه ارت برای چیست و چرا وجود آن در سیستم ساختمان ضروری است رو به رو شده اید یا هنگام مطالعه نقشه های مهندسی با علامت چاه ارت مواجه شده اید با ما همراه باشید تا در این مقاله به بررسی مفاهیم، کاربردها و روش ‌های اجرای چاه ارت ‌بپردازیم.

چاه ارت چیست

در پاسخ به سوال چاه ارت برای چیست باید گفت چاه ارت یک سیستم ایمنی الکتریکی است که برای هدایت جریان ‌های ناخواسته و اضافه ولتاژ به زمین طراحی شده است. این سیستم با کاهش خطر برق‌ گرفتگی، جلوگیری از آسیب به تجهیزات الکتریکی و حذف نویزهای الکتریکی، نقش مهمی در ایمنی ساختمان ‌ها و تأسیسات صنعتی ایفا می ‌کند.

هدف اصلی از اجرای چاه ارت برق ، ایجاد مسیری کم‌ مقاومت برای تخلیه جریان الکتریکی است. در صورتی که اضافه ولتاژ یا نشتی جریان در مدارهای الکتریکی رخ دهد، این سیستم به‌ جای اینکه جریان را به سمت تجهیزات یا افراد منتقل کند، آن را به زمین هدایت می‌ کند. این فرآیند به کاهش احتمال برق ‌گرفتگی و محافظت از دستگاه‌ های حساس کمک می‌ کند.

مقاومت الکتریکی چاه ارت به عوامل متفاوتی مانند نوع ترکیبات، رطوبت خاک و ابعاد الکترود بستگی دارد برای حجم معینی از فلز الکترود هر چه یکی از ابعاد الکترود بزرگتر از دو بعد دیگر آن باشد و تماس الکترود در این بعد با خاک بیشتر باشد، مقاومت کل الکترود نسبت به جرم کلی زمین کمتر خواهد شد. بنابراین یک الکترود میله ای یا تسمه ای که بصورت قائم و افقی اجرا شده باشد نسبت به الکترود صفحه ای ارجحیت داشته و الکترود صفحه ای از کم اثرترین الکترودها است.

کابرد های چاه ارت برق

امروزه از سیستم ارتینگ به شکل گسترده‌ ای در صنایع نفت، پتروشیمی، ساختمان‌ سازی و مخابرات استفاده می ‌شود. برخی از کاربردهای این چاه به شرح زیر است:

• در تمام ساختمان‌ های مسکونی، اداری و صنعتی باید از سیستم ارتینگ استفاده شود تا از برق ‌گرفتگی افراد و خرابی تجهیزات جلوگیری کند.
• تابلوهای برق صنعتی و ساختمانی برای جلوگیری از آسیب ‌های ناشی از اضافه ولتاژ باید به چاه ارت متصل باشند.
• صاعقه و نویزهای الکتریکی می‌ توانند عملکرد سیستم ‌های مخابراتی را مختل کنند. استفاده از چاه ارت برق در کنار دکل ‌های مخابراتی و آنتن ‌ها، مانع از انتقال اضافه جریان به تجهیزات حساس می ‌شود.
• دستگاه‌ های صنعتی و ماشین ‌آلات حساس به نوسانات الکتریکی باید به سیستم ارتینگ متصل شوند تا از آسیب‌ دیدگی و خرابی جلوگیری شود.
• چاه ارت باعث حذف امواج مزاحم و جلوگیری از نوسانات ناگهانی در سیستم ‌های الکتریکی می ‌شود.

روش های اجرای چاه ارت

اجرای چاه ارت برق بسته به شرایط محیطی و نوع خاک به دو روش اصلی عمقی و سطحی انجام می ‌شود. انتخاب روش مناسب به عواملی مانند مقاومت الکتریکی خاک، سطح دسترسی، نوع تجهیزات مورد استفاده و میزان رطوبت زمین بستگی دارد.

روش سطحی زمانی به‌ کار می ‌رود که امکان حفر چاه عمیق وجود نداشته باشد یا سطح زمین رسانایی مناسبی داشته باشد. در این روش، الکترودهای ارتینگ در سطح زمین یا در عمق کم (حدود ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی متر) نصب می ‌شوند. از مزایای این روش عدم نیاز به حفاری عمیق و کاهش هزینه های اجرایی و همچنین توزیع یکنواخت جریان الکتریکی در سطح زمین می باشد.

روش عمقی رایج‌ ترین و مطمئن‌ ترین روش اجرای سیستم ارتینگ است. در این روش، چاه ارت در عمق استاندارد (معمولاً ۴ تا ۱۲ متر با قطر ۸۰ سانتی متر) حفر شده و الکترودهای مسی یا فولادی داخل آن قرار می‌ گیرند. از مزایای این روش دوام بالا و تاثیر پذیری کم از شرایط محیطی می باشد.

همچنین طبق آیین نامه باید از نصب الکترود در محیط های زیر اجتناب شود:

• زمین های اشباع و یا مملو از آب
• بستر رودخانه و آب های زیرزمینی
• چاه های آب
• چاه های فاضلاب
• زمین های دارای خاک دستی

چاه ارت چگونه کار می‌ کند؟

هنگامی که یک دستگاه الکتریکی که به چاه ارت متصل است دچار نشتی جریان الکتریکی شود، این جریان الکتریکی مسیری که مقاومت پایینی داشته باشد را انتخاب می کند و ترجیح می دهد از بدن یک شخص که مقاومت آن ۲۵۰۰ الی ۵۰۰۰ اهم است عبور نکند و به جای آن از چاه ارت که دارای مقاومتی کمتر از ۲ اهم است عبور خواهد کرد. در واقع با این عمل از برق گرفتگی جلوگیری خواهد شد.  

طبق مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان از لوله های فلزی، آب، گاز و انواع دیگر سوخت رسانی، سیستم برودتی و حرارتی و غیره نباید به عنوان الکترود استفاده کرد. البته از نظر همبندی باید لوله های فلزی گوناگونی را که در ساختمان کار گذاشته می شوند به هادی حفاظتی متصل کرد. هادی های حفاظتی باید در برابر خرابی های مکانیکی، شیمیایی و الکترودینامیکی حفاظت شده باشد. اتصالات هادی حفاظتی از هر نوع باید مطمئن و محکم باشند و هدایت جریان آنها بی نقص باشد. هیچ نوع کلید یا وسیله حفاظتی نباید در مسیر هادی های حفاظتی وجود داشته باشد.

علامت چاه ارت در نقشه به چه معناست؟

در نقشه‌ های مهندسی، علامت چاه ارت در نقشه به‌ عنوان نشانگر محل اجرای سیستم ارتینگ به کار می ‌رود. این علامت معمولاً شامل یک نماد زمین با سه خط افقی کوتاه است که نشان می ‌دهد نقطه مورد نظر به سیستم ارتینگ متصل خواهد شد. محل دقیق چاه ارت باید بر اساس نوع خاک، میزان رطوبت و دسترسی به نقاط کم‌ مقاومت زمین تعیین شود تا عملکرد بهینه داشته باشد. در قسمت زیر عکس چاه ارت در نقشه را مشاهده می کنید.

لوازم مورد نیاز برای اجرای چاه ارت

برای اجرای چاه ارت به صفحه ارت مسی یا گالوانیزه، سیم مسی، بنتونیت یا مواد کاهنده مقاومت زمین، لوله ارت، اتصالات و جوش و تابلو تست باکس نیاز است. قیمت تمامی اجزا و همچنین اجرت اجرای چاه ارت از طریق کارشناسان عمران مدرن به شماره ۰۲۱۶۲۹۹۹۶۷۵ قابل استعلام می باشد.

آیا چاه ارت در تمامی ساختمان‌ ها ضروری است؟

بر اساس استانداردهای ایمنی، تمامی ساختمان‌ های مسکونی، صنعتی و تجاری باید مجهز به سیستم ارتینگ باشند. اجرای صحیح چاه ارت به ‌ویژه در مناطقی که احتمال رعد و برق، نوسانات الکتریکی یا نشتی جریان وجود دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است.

برای مطالعه بیشتر: