گودبرداری غیر اصولی میتواند به شدت به ایمنی سازهها آسیب بزند و به عواقب جدی منجر شود. این نوع گودبرداری اغلب ناشی از عدم رعایت اصول فنی، نادیدهگرفتن شرایط زمینشناسی و خاکشناسی، و ضعف در طراحی و نظارت است. همچنین، به علت عدم استفاده از مهاربندها، ضعف در پایش وضعیت گود، و نقص در مدیریت پروژه، میتواند به ریزش دیوارها، نشست زمین، و تخریب سازههای مجاور و گودبرداری غیر اصولی ریزش ساختمان را به همراه دارد. بیتوجهی به استانداردهای ایمنی، عدم زهکشی مناسب، و نداشتن نظارت مستمر نیز از دیگر عوامل مهم در بروز این حوادث است. برای پیشگیری از چنین مشکلاتی، ضروری است که مراحل گودبرداری با دقت و بر اساس استانداردهای مهندسی انجام شود تا از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری گردد. در ادامه چک لیست 30 موردی که حین گودبرداری باید رعایت شود همچنین حوادث ناگوار گودبرداری غیر اصولی و ریزش ساختمان مورد بررسی قرار گرفته است.
گودبرداری بیش از عمق تعیینشده در طراحی، موجب کاهش پایداری خاک و تضعیف دیوارههای گود میشود. در پروژههای گودبرداری غیر اصولی، این مشکل بهویژه زمانی رخ میدهد که عمق گود بدون تقویت دیوارهها افزایش مییابد، که میتواند منجر به ریزش دیواره و فروپاشی سازههای مجاور شود. برای مثال، اگر گودبرداری از عمق 10 متر به 15 متر برسد و از دیوارههای حائل استفاده نشود، فشار خاک بهسرعت افزایش مییابد و احتمال فروریزی بالا میرود.
در گودبرداری غیر اصولی، زمانی که سازههای نگهبان بهموقع نصب نمیشوند، خطر فروپاشی خاک و فشار جانبی به دیوارهای اطراف افزایش مییابد. دیوارهای نگهبان باید پیش از حفاری کامل و یا در هنگام حفر، برای حفظ ایمنی سازه و جلوگیری از نشست زمین نصب شوند. عدم اجرای این مرحله میتواند موجب ریزش فوری یا تدریجی گود و آسیب به ساختمانهای اطراف شود.
طراحی سیستمهای پایدارسازی گودبرداری باید بر اساس دادههای صحیح زمینشناسی و خصوصیات مکانیکی خاک باشد. در گودبرداری غیر اصولی، عدم توجه به پارامترهای خاک مانند تراکم، رطوبت و مقاومت برشی منجر به تصمیمگیریهای نادرست در انتخاب روشهای پایدارسازی میشود. اگر خاک سست و بدون تحلیلهای مناسب باشد، احتمال نشست و فروریزی افزایش مییابد.
در برخی پروژههای گودبرداری غیر اصولی، لایههای زیرین خاک بدون تقویت رها میشوند. این امر بهویژه در زمینهای نرم و مرطوب باعث تضعیف پایداری گود میشود. استفاده از روشهای تقویتی مانند تزریق بتن یا نصب شمعهای میکروپایل در زمینهای سست بسیار ضروری است. نادیده گرفتن این مسئله در طولانیمدت، باعث نشست زمین و تخریب دیوارهای حائل خواهد شد.
یکی از اصولیترین اقدامات در گودبرداری، پایش دائمی گود و سازههای مجاور است. در گودبرداری غیر اصولی، ابزارهای پایش مانند انکلینومتر یا گیجهای اندازهگیری جابجایی نصب نمیشود یا بهدرستی عمل نمیکند. بدون نظارت دقیق بر تغییرات محیطی و جابجاییهای زمین، خطر فروریزی بهمراتب بیشتر است و حوادث ناگهانی بهسرعت رخ میدهد.
اتصالات فولادی در دیوارههای نگهبان و سازههای پشتیبان باید طبق استانداردهای جوشکاری دقیق اجرا شود. در گودبرداری غیر اصولی، نادیده گرفتن استانداردهای جوشکاری باعث ضعف در اتصالات و تخریب سازههای حائل میشود. بهعنوان مثال، اگر دیوار حائل فولادی با اتصالات جوش داده شده ضعیف باشد، با فشار خاک از بین میرود و فروپاشی را تسریع میکند.
یک طراحی ضعیف برای سازه نگهبان میتواند موجب فروریزی گود شود. در گودبرداری غیر اصولی، سازههای نگهبان بهدرستی طراحی نمیشوند و نیروهای جانبی ناشی از فشار خاک و آب بهخوبی مهار نمیشوند. طراحی اصولی باید شامل محاسبات دقیق نیروی وارد بر سازهها و در نظر گرفتن شرایط خاص زمینشناسی محل پروژه باشد.
در گودبرداری غیر اصولی، گاهی از مصالح نامرغوب یا نامناسب برای ساخت سازههای نگهبان استفاده میشود. استفاده از فولاد با کیفیت پایین یا بتن ضعیف میتواند موجب کاهش مقاومت سازهها و شکست در مقابله با فشارهای جانبی خاک شود. چنین اشتباهاتی میتواند به ریزش دیوارههای گود و خرابی کلی پروژه منجر شود.
ناتوانی در درک و تحلیل صحیح از شرایط زمینشناسی، یکی از عوامل اصلی در گودبرداری غیر اصولی است. بدون بررسی لایههای خاک، نفوذپذیری و نوع سنگ بستر، احتمال خطا در انتخاب روشهای پایدارسازی و تقویت وجود دارد. برای مثال، در صورت وجود خاک سست یا شرایط آب زیرزمینی نامناسب، خطر ریزش افزایش مییابد.
پایههای فولادی نقش مهمی در حفظ پایداری گود دارند. تأخیر در نصب این پایهها باعث تضعیف گود و افزایش خطر فروپاشی میشود. در پروژههای گودبرداری غیر اصولی، ممکن است بهعلت محدودیت زمانی یا مالی، پایهها بهموقع نصب نشوند که این امر میتواند منجر به بروز حوادثی مانند ریزش گود و آسیب به سازههای مجاور شود.
در گودبرداری غیر اصولی، ممکن است بارهای اضافی مانند ماشینآلات سنگین، جرثقیل یا تجهیزات دیگر در نزدیکی گود بدون بررسی دقیق قرار گیرند. این بارهای موقت یا دائم میتوانند فشار مضاعفی بر دیوارهای حائل وارد کنند و باعث فروپاشی یا نشست گود شوند. توجه به محدودیتهای بارگذاری در مجاورت گود از اصول ایمنی است.
در پروژههای گودبرداری غیر اصولی، عدم بررسی و کنترل نفوذ آب زیرزمینی میتواند بهسرعت باعث شسته شدن خاک و کاهش پایداری گود شود. در چنین شرایطی، اگر اقدامات مناسبی مانند سیستمهای زهکشی یا آببری اجرا نشود، فشار هیدرواستاتیکی افزایش مییابد و احتمال فروپاشی گود بالا میرود.
در گودبرداری غیر اصولی، اجرای ناقص یا عدم وجود سیستمهای زهکشی میتواند موجب تجمع آب و افزایش فشار بر دیوارههای گود شود. این مسئله بهخصوص در زمان بارندگی یا در مناطقی با سطح آب زیرزمینی بالا رخ میدهد. سیستمهای زهکشی مناسب، آبهای سطحی و زیرسطحی را از گود تخلیه کرده و مانع از تراکم آب و افزایش وزن خاک میشوند.
نشست زمین در اطراف گود یکی از علائمی است که نشاندهنده نقص در پایدارسازی گود است. در گودبرداری غیر اصولی، عدم پایش مداوم نشست زمین میتواند منجر به ریزش دیوارهها و آسیب به ساختمانهای مجاور شود. نشست تدریجی زمین ممکن است بهخاطر کاهش مقاومت خاک یا فشارهای هیدرواستاتیکی باشد که بهدرستی مدیریت نشده است.
یکی از مشکلات اصلی در گودبرداری غیر اصولی، عدم مدیریت صحیح زمانبندی پروژه است. پروژههای طولانیمدت، بهویژه در شرایطی که سازههای نگهبان طولانیمدت باقی بمانند، ممکن است دچار ضعف سازهای شوند. تغییر شرایط خاک و خوردگی قطعات فولادی در طول زمان، میتواند پایداری گود را کاهش دهد و احتمال ریزش را افزایش دهد.
تغییرات آب و هوایی، بهویژه بارندگیهای شدید، میتواند بر پایداری گود تأثیر بگذارد. در گودبرداری غیر اصولی، توجه به شرایط جوی و پیشبینی حوادث طبیعی مانند سیل یا باران شدید نادیده گرفته میشود. در نتیجه، فشار آب و رطوبت افزایش یافته و باعث فروریزی گود یا تخریب دیوارهای حائل میشود.
استفاده از ماشینآلات و تجهیزات نامناسب میتواند به فرسایش بیش از حد خاک و تضعیف دیوارههای گود منجر شود. در گودبرداری غیر اصولی، عدم انتخاب صحیح تجهیزات حفاری یا نگهداری نادرست آنها، باعث بروز مشکلاتی در ساخت و کاهش پایداری گود خواهد شد.
مصالحی که در گودبرداری استفاده میشوند، باید کیفیت بالایی داشته باشند. در گودبرداری غیر اصولی، نظارت بر کیفیت مصالح نظیر بتن، فولاد یا خاکریزها بهدرستی انجام نمیشود. این امر میتواند موجب تضعیف سازههای نگهبان و در نهایت، ریزش گود و تخریب سازهها شود.
یکی از نکات مهم در گودبرداری، حفظ فاصله ایمنی از ساختمانهای مجاور است. در گودبرداری غیر اصولی، گاهی این فاصله بهدرستی رعایت نمیشود و گود به ساختمانهای مجاور نزدیک میشود. این امر باعث انتقال فشار خاک به سازههای مجاور و افزایش خطر فروپاشی آنها میشود.
در پروژههای پیچیده، گودبرداری باید بهصورت مرحلهای انجام شود تا فشار خاک بهصورت تدریجی مدیریت شود. در گودبرداری غیر اصولی، این مراحل بهدرستی رعایت نمیشوند و گودبرداری بهصورت یکجا و سریع انجام میگیرد. این امر باعث افزایش ناگهانی فشار بر دیوارههای نگهبان و احتمال فروپاشی گود میشود.
شرایط خاک و زمین در هر مرحله از گودبرداری تغییر میکند. در پروژههای غیر اصولی، این تغییرات نادیده گرفته میشود و همان روشها و پارامترهای اولیه برای همه مراحل استفاده میشود. این میتواند باعث کاهش دقت در اجرای پروژه و افزایش خطر ریزش گود شود.
در پروژههای گودبرداری غیر اصولی، غالباً به ایمنی کارگران توجه کافی نمیشود. نبود تجهیزات حفاظتی و عدم آموزش مناسب، باعث افزایش خطرات جانی برای کارگران میشود. استفاده از شبکههای ایمنی و تجهیزات فردی مناسب برای کارگران از ملزومات پروژههای اصولی است.
در مناطق زلزلهخیز، یکی از الزامات طراحی و اجرای گودبرداری، در نظر گرفتن اثرات لرزهای است. در پروژههای غیر اصولی، این موارد نادیده گرفته میشود و پایداری گود در برابر زلزله بهدرستی بررسی نمیشود. این امر باعث میشود که در هنگام وقوع زلزله، گود دچار فروپاشی شود.
در برخی پروژهها، همزمان چندین گود در یک محل ایجاد میشود که این مسئله فشار اضافی بر زمین و دیوارههای گودها ایجاد میکند. در گودبرداری غیر اصولی، این وضعیت باعث میشود که خاک بین گودها بهسرعت تضعیف شود و احتمال ریزش گودها افزایش یابد.
در برخی پروژههای غیر اصولی، به دلیل کاهش هزینهها یا سرعتبخشیدن به اجرای پروژه، تغییراتی بدون مجوز در طراحی گود و سیستمهای نگهداری ایجاد میشود. این تغییرات میتواند باعث ناپایداری گود و در نهایت، فروپاشی آن شود.
در برخی موارد، برای کاهش فشار آب زیرزمینی، بهجای تقویت دیوارههای گود از روش آبگیری استفاده میشود. اگر این روش بهدرستی اجرا نشود یا سیستمهای آبگیری ناکارآمد باشند، خطر ریزش گود افزایش مییابد. این مشکل در گودبرداری غیر اصولی بهطور مکرر دیده میشود.
در پروژههای گودبرداری غیر اصولی، گاهی هماهنگی لازم با شهرداری و نهادهای نظارتی انجام نمیشود و مجوزهای لازم اخذ نمیگردد. این امر باعث میشود که پروژه بدون نظارت مناسب اجرا شود و مشکلاتی مانند تجاوز از عمق مجاز یا عدم رعایت استانداردها رخ دهد.
تنشهای جانبی خاک بهویژه در زمینهای شیبدار میتواند تأثیر زیادی بر پایداری گود داشته باشد. در پروژههای غیر اصولی، این تنشها نادیده گرفته میشوند و دیوارههای نگهبان توان مقابله با این نیروها را ندارند، که در نهایت منجر به ریزش گود میشود.
فعالیتهای ساختمانی در مجاورت یک پروژه گودبرداری میتواند تأثیر زیادی بر پایداری گود داشته باشد. در پروژههای غیر اصولی، این تأثیرات نادیده گرفته میشود و ساختوسازهای مجاور باعث افزایش تنش در گود و دیوارههای نگهبان میشوند.
دورههای بحرانی در اجرای پروژه مانند مرحلهای که به عمق نهایی گود میرسد یا زمانی که بارهای اضافی روی زمین قرار دارند، باید با دقت مدیریت شود. در گودبرداری غیر اصولی، این دورهها نادیده گرفته میشود و اقدامات حفاظتی لازم بهموقع انجام نمیگیرد که باعث افزایش خطر ریزش گود میشود.
در سالهای اخیر، ایران شاهد حوادث متعددی بوده که ناشی از گودبرداری غیر اصولی بوده و به ریزش ساختمان و ایجاد خسارات مالی و جانی سنگین منجر شده است. این حوادث معمولاً برای مدتی توجه عمومی و تخصصی را به خود جلب کرده و ضرورت رعایت مقررات و اصول مهندسی ساختمان را برجسته میکند. با این حال، بسیاری از این حوادث قابل پیشگیری هستند و میتوان با رعایت قوانین، استانداردها و استفاده از نظارت دقیق، از وقوع آنها جلوگیری کرد. عدم استفاده از مهاربندها، نادیدهگیری شرایط زمینشناسی، و ضعف در طراحی و نظارت از جمله عواملی هستند که این حوادث را به وجود میآورند.
این عوامل، در کنار اجرای ناقص یا عدم استفاده از تکنیکهای مهندسی مدرن، میتوانند به ریزش ساختمان، تخریب اموال، و تلفات انسانی منجر شوند.
عنوان حادثه | مکان | تاریخ | عوامل حادثه | توضیحات |
فروریختن ساختمان | تهران | مهر 1395 | عدم پایداری دیوارهها، عدم استفاده از مهاربندها | فروریختن یک ساختمان 5 طبقه به دلیل گودبرداری غیر اصولی نزدیک آن |
نشست زمین و تخریب ساختمان | اصفهان | اردیبهشت 1398 | عدم زهکشی مناسب، نادیدهگرفتن شرایط زمینشناسی | نشست زمین و تخریب بخشی از یک ساختمان مسکونی |
ریزش دیوار گودبرداری | مشهد | خرداد 1400 | عدم استفاده از نیلینگ، عدم پایش وضعیت گود | ریزش دیوار گودبرداری و مرگ دو نفر |
فروریختن تونل مترو | تبریز | مرداد 1396 | عدم رعایت استانداردهای ایمنی، ضعف در طراحی و نظارت | فروریختن تونل مترو و مرگ سه کارگر |
ریزش دیوار همجوار | شیراز | دی 1402 | عدم تقویت دیوار همجوار، گودبرداری عمیق بدون مهاربندی | تخریب کامل یک ساختمان مسکونی به دلیل گودبرداری غیر اصولی |
فروریختن ساختمان مسکونی | کرج | تیر 1397 | عدم رعایت فاصله ایمنی، گودبرداری نزدیک ساختمان قدیمی | فروریختن یک ساختمان 3 طبقه مسکونی به دلیل گودبرداری غیراصولی |
ریزش زمین و خسارت به ساختمانهای مجاور | اهواز | مهر 1401 | عدم استفاده از سیستمهای پایداری، عدم پایش تغییرات زمین | خسارت به ساختمانهای مسکونی و تجاری مجاور به دلیل گودبرداری غیراصولی |
حادثه در پروژه ساختمانی بزرگ | قم | آذر 1399 | نقص در طراحی دیوارهها، عدم رعایت استانداردهای ایمنی | فروریختن دیواره گودبرداری و مرگ چهار کارگر |
فروریختن دیواره تونل شهری | رشت | بهمن 1400 | عدم تقویت دیوارهها، ضعف در مدیریت پروژه | فروریختن دیواره تونل شهری و جراحت شدید چند کارگر |
نشست و فروریختن بخشی از خیابان | تهران | شهریور 1402 | گودبرداری عمیق بدون مهاربندی، عدم توجه به زیرساختها | نشست و فروریختن بخشی از خیابان و خسارت به خودروهای عبوری |
در این جدول، نمونههایی از حوادث ناشی از گودبرداری غیر اصولی و ریزش ساختمان در شهرهای مختلف ایران بررسی شده است. این حوادث نشان میدهد که عدم رعایت اصول ایمنی و استفاده از تجهیزات مناسب میتواند پیامدهای ناگواری داشته باشد.
گود برداری غیر اصولی میتواند منجر به حوادث ناگوار شود. برخی از این خطرات عبارتند از:
مراحل گودبرداری را میتوان در 5 دسته خلاصه کرد:
در فرآیند گودبرداری، رعایت استانداردهای مهندسی و اصول ایمنی اهمیت بسیاری دارد. به همین منظور، موارد زیر باید به دقت اجرا شوند تا از بروز حوادث ناشی از گودبرداری غیر اصولی جلوگیری شود:
گودبرداری غیر اصولی میتواند عواقب جدی همچون ریزش ساختمان و خسارات مالی و جانی به همراه داشته باشد. عدم توجه به اصول فنی و ایمنی در گودبرداری ممکن است منجر به شکایت از افراد مسئول در دادگاه یا ارگانهای مرتبط گردد. طبق ماده 1 قانون مسئولیت مدنی، هر فردی که بدون رعایت مقررات به اموال یا سلامت دیگران آسیب وارد کند، مسئول جبران خسارت است. همچنین ماده 333 قانون مدنی مالک را مسئول خرابی بناهای خود میداند
مالک ساختمان: طبق ماده 333 قانون مدنی، مالک ساختمان نسبت به خسارات وارده از خرابی بنا مسئول است.
تصور کنید در یک دفتر کار با پارتیشن شیشه ای فریم لس نشسته اید؛ آیا…
استفاده از پارتیشن شیشه ای تک جداره وقتی قصد تفکیک فضاهای داخلی را دارید اما…
هبلکس به عنوان یکی از مصالح ساختمانی سبک و مقاوم، جایگاه ویژه ای در صنعت…